Lindita Komani
Shikimet mes të dyve i ngjanin herë kadifes së butë e herë shigjetës kërcënuese. Nuk kuptohej nëse ata donin të qëndronin të ulur përballë njëri-tjetrit apo nëse donin të ngriheshin e zhduknin njëri-tjetrin nga sytë duke u sharë. „Në djall!“, do të thoshte Ardiani. „Ti dhe më shumë në djall!“, do të thoshte Vesna.
„Sa më i fortë më duket vetja kur nuk e kam përballë“, i thoshte ai të vëllait, Jetonit, ndërkohë që i kthyer në shtëpi po i tregonte për përballjen më të fundit, me kolegen e shkollës dhe të punës. „Më acaron prania e saj në grupin tonë, por nga ana tjetër sa herë e shoh kur qesh dhe e dëgjoj kur flet, më bëhet vetëm të shijoj.“
„Këto kurvicat serbe janë të lezetshme“, i tha Jetoni. „Të kuptoj pse të krijohet kjo gjendje.“
Ardiani e pa me mëri.
„Ku e di ti që është kurvicë ajo?!“, ia behu aty për aty me një përgjigje.
„Po ashtu janë, nuk ka fije dyshimi. Se të ka mbetur kjo në mendje, s’do të thotë që nuk është.“
Ardiani u ngrit nga vendi dhe nuk deshte ta vazhdonte bisedën e as t’i thoshte natën e mirë.
„Ku shkon, ku shkon?“, i bërtiti Jetoni nga pas. „As darkë nuk po ha?“
Ardiani nuk iu përgjigj. Tërhoqi derën e xhamit nga pas dhe vazhdoi rrugën për në dhomën e vet. Jetoni nga ana tjetër ngriti zërin e televizorit.
„Ohhh ooohhhh, ja, gib’s mir, stärker, stärker!!!“, dëgjoi pak më vonë Ardiani një zë gruaje që vinte nga dhoma e televizorit. I vëllai kishte ndërruar kanalin dhe me siguri që po kënaqej me atë që po shihte.
Nga lart tavanit në banesën e llojit të ndërtuar për masën e popullit, me cilësinë që të bën të mendosh se fqinjin zëre se e ke në dhomë, ndiheshin lëkundje të ngjashme, si ato që Jetoni me siguri kishte para syve. Edhe lart një grua po i thoshte partnerit: „Ohhh ohhh, ja, gib’s mir, gib’s mir!“
„Ncncncncnc… kështu vjen puna që burrave pastaj iu mbushet mendja që pak a shumë çdo femër, çfarëdo lloj moshe të ketë, po te pritja e drejtimi i partnerit në aksion e ka mendjen“, tha dhe qeshi me vete.
Të përqendrohej te puna në këto kushte ishte e pamundur. Të fliste me Jetonin e t’i thoshte të ulte zërin nuk donte. Për më tepër që Jetoni duke ulur zërin do të bëhej edhe më keq se do të dëgjonte ata përtej tavanit. Ai partneri një kat më lart të paktën e kishte një femër nën a mbi vete me të cilën po shfryhej.
Hapi kompjuterin. Donte të lexonte emailet që i kishin ardhur nga pasditja deri në atë orë të darkës e të dëgjonte ndonjë gjë për të qenë me kufje në vesh.
„Ardi, shihe pak këtë“, i shkruante Lizi dhe ndante më poshtë një lidhje interneti, thirrjen për konkursin më të ri të dramës.
„Lizi, Lizi“, tha ai me vete. „Nuk heq që nuk heq dorë. Të duhem për çfarë? Për seks? Për mendtë që të jap? Për të ardhmen që mendon që do të kemi bashkë? Për paratë që ti mendon se unë do të bëj?“
„Për të gjitha, Ardi“, imitoi zërin e saj. „Nuk e kupton që kur të shoh ty, shoh atë me të cilin dua të jem?“
„Kurse unë shoh shenjën e vizës së qëndrimit në pasaportën time. Në fakt edhe ty dhe kënaqësinë që më jep, por këto më duket se janë në rang të dytë“, iu përgjigj ai vetes imituese.
Hyri në faqen e konkursit. Kushtet për pjesëmarrje në të i plotësonte. Shkrime kishte pasur për ta stërvitur dorën mirë. Emrat e fituesve të mëparshëm pjesërisht i njihte. Përgatitja e tyre ishte e ngjashme me të tijën. Edhe për nga mosha nuk ishin larg me të. Ndoshta ia vlente ta mendonte.
„Ti sikur e ke edhe diçka të nisur… oder?“, e nxiste Lizi edhe më tej në e-mail.
Ajo kishte bërë shumë përpjekje që të mësonte shqip dhe ia kishte dalë mbanë. Mund të komunikonte edhe me prindërit e tij. Ardi e kishte marrë me vete disa herë për pushime me ski dhe më në fund edhe e kishte mundësuar që prindërit të takoheshin me të. Ata e kishin pëlqyer dhe e kishin ftuar që pushimet e dimrit t’i kalonte me ta si pjesë e familjes. Atë ditë Lizi dukej në fytyrë që ftesën që e mori po e shijonte si arritje. Pamja triumfuese e kishte shoqëruar sidomos në daljen e pasdites me motrën e Ardit, Vesën dhe Ardin vetë. Vesa sapo kishte përfunduar shkollën e mesme dhe po bënte përpjekje në atë kohë që i ati ta linte të studionte pranë vëllezërve.
„Një austriake është më shumë e pranuar se një serbe për babë sado pa babë të jetë kjo e fundit“, i bëhej se dëgjonte Jetonin.
„Ardi, unë nënën e kam boshnjake, boshnjake e kupton?“, i dukej sikur i përgjërohej Vesna.
„Të paktën a u shfryve mirë me serben?“, i bëhej se dëgjonte disa nga kushërinjtë.
„Boshnjakët janë myslimanë, babë. Mos e harro këtë. Pastaj Vesna gjyshen e ka shqiptare Sarajeve“, i drejtohej të atit.
„Shuj, shuj po t’thom“, ia kthente i ati. „Serbe në këtë shtëpi nuk futet. Ka edhe të tjerë si ti që ia ka tret mendjen dashuria. Ajo si vjen edhe shkon. E pastaj ç’ka mbetet? Stërgjyshin e ke të vrarë nga serbët, gjyshin të burgosur nga serbët. Se t’kam djalë e t’du fort po t’thom që për ty ma mir asht mos me u kthy ktu nëse…“
„Po unë nuk thashë që e dua e aq më pak që kam ndërmend ta sjell këtu nuse“, mbrohej Ardi më tej.
„Mendo Vesën t’i mbetet mendja te ndonjë serb! Dhe ju më lodhni kokën që ta lejoj të vijë te ju…“
„Vesa? Ç’lidhje ka… ç’hyn Vesa këtu, babë?“
„Ardi, ti më do?“, e pyeste Vesna me sy.
„Vesna, pse nuk je shqiptare, Vesna, pse nuk je shqiptare, Vesna, pse nuk je… ose austriake Vesna, austriake Vesna, austriake Vesna, pse nuk je?“, e gjente veten sikur mezi merrte frymë dhe i kujtohej kur një ditë e kishte pyetur:
„Po ti çfarë ndjen se je më shumë?“
„Unë? Austriake besoj. Ka ndonjë rëndësi?“, i ishte përgjigjur ajo dhe duke vënë re përhumbjen e tij në mendime, kishte shtuar: „Kuptoj, patjetër që ka rëndësi, ti je shqiptar.“
E ai me këtë kujtim, kuptim e mundim të brendshëm, nuk dinte a qetësohej për fare apo veç stepej për pak.
„Mamit i rridhte gjak nga të dy anët e buzëve“, i kishte thënë Vesna kur ishin njohur pak më shumë me njëri-tjetrin. Daja i ishte vrarë nga serbët në kohën e luftës në Bosnjë. E ëma me Vesnën 10 vjeçe dhe Milanin 7 vjeç kishin ikur për të mos u kthyer, si refugjatë në Grac. „Kush na donte më ne? Nga ana e babit donin të na zhduknin nga faqja e dheut. Nga ana e mamit donin të mos na shihnin e mos t’i dëgjonin më emrat tanë. Mjaftonin ata për t’ua kujtuar të gjithëve që ne ishim me babë serb e rrjedhimisht serbë nga ata që po vrisnin e përdhunonin.“
„Kur ke qenë për herë të fundit në Sarajevë?“, e kishte pyetur Ardi.
„Nuk kam qenë më“, i kishte thënë Vesna me zë të thyer e sy që shprehnin dhimbje e mall.
„Do që të shkojmë bashkë?”, kishte shtuar ai aty për aty duke e ndjerë veten si shpëtimtar. „Mendoje! Unë shqiptar e me dhimbje po ashtu të shkaktuar nga serbët në familje, me ty duke udhëtuar me tren për Sarajevë“, dhe kishte buzëqeshur për ta ç’tensionuar pak gjendjen e krijuar.
„Do ta mendoj“, i kishte thënë Vesna. „Po ty pse nuk të vjen turp si shqiptar që je me mua?“
„Unë nuk jam me ty“, kishte marrë ai menjëherë qëndrim si për t’u distancuar.
Ishte distancuar edhe ajo.
„E nëse ty deri tani nuk të është ofruar njeri tjetër për ta bërë këtë… Das versteht sich doch von selbst… për kaq miq sa jemi, kjo është më e pakta që mund të bëj unë“, kishte vazhduar Ardi me qetësinë e kujt kupton që e ka në dorë situatën.
Njiheshin që nga viti i parë në universitet. Të huajt dalloheshin shpejt nga gjuha e çalë. Vesna ishte rritur pothuajse aty dhe gjuhën e kishte si vendase. Por ajo u afrua me të gjithë që kuptoi se ishin të huaj. Ende pa e kuptuar se ajo e kishte babanë serb, Ardi e pranoi me kënaqësi afrinë dhe nisi madje të fantazonte për të. Vesna ishte në lidhje me një djalë austriak. Vëllai, Milani, ishte në lidhje me një vajzë austriake. E ëma, Amra, kishte vite që ishte në lidhje me partnerin e vet austriak Stefanin, me të cilin dukej se po shkonin drejt martesës.
„Me këtë martesë të dytë pritet të vuloset shkëputja përfundimtare nga familja“, i kishte thënë Vesna. Ajo vazhdimisht ia del të shkëputet. Pastaj e prish shkëputjen, pastaj e rivendos prapë, nuk di…“
„Se mos vetëm ajo…“, ia kishte kthyer Ardi me të qeshur.
„Po mami megjithë këto shkëputje është përpjekur ta ndihmojë familjen e vet nga këtu. Kemi pasur për vizitë të afërm të saj kur kanë pasur për të bërë vizita mjekësore dhe ndërhyrje kirurgjike. Ndoshta vjen edhe njëri nga nipërit e saj për të bërë shkollë këtu. Por prapëseprapë…“
Stefani punonte në një organizatë nga ato që ndihmonin në pritjen e refugjatëve të luftës. I kishte pritur të tre kur kishin mbërritur me shenja në trup dhe dalëngadalë duke iu afruar edhe më, kishte arritur t’u falte atë gjë që kishin besuar se e kishin humbur përgjithmonë. E kishte ndihmuar Amrën të gjente punë. Fëmijët ishin sistemuar në shkollë. E kështu jeta kishte rifilluar në njëfarë mënyre.
„Me pak fjalë jemi integruar“, i kishte thënë Vesna me shaka grupit të studentëve në kafenenë e universitetit. Dukej që e donte jetën e re që kishte në Austri. Me të shkuarën e lidhte fytyra e përgjakur e së ëmës dhe dashuria për dajën e vrarë i cili sa ishin të vegjël ajo me të vëllanë, ai bënte çmos që të kalonte kohën me ta. I merrte me vete për shëtitje e xhiro me makinë, i çonte në kinema, luante me ta çfarëdo lloj loje që ishte në modë mes fëmijëve.
Një shkundje tjetër e fort e fantazisë së Ardit për Vesnën kishte ndodhur kur kishte marrë vesh jo vetëm për babën e saj serb, por dhe mbiemrin e saj. Që ajo donte apo nuk donte të lindte nga një babë Andriq, pak kishte rëndësi në atë çast. Ardin e kishte pushtuar tërbimi. Me mbiemrin Andriq ai përmblidhte gjithë të keqen e mbledhur në një plan për shpërnguljen me dhunë të shqiptarëve. Shkrimtari i vlerësuar në rangjet më të larta të letërsisë botërore kishte qenë aq jo njeri sa ta bënte këtë.
„Apo ti e quan që ka qenë njeri?“, i ishte hedhur ai Vesnës gjithë urrejtje në gojë.
Vesna as nuk ishte përpjekur të mbrohej.
„Nuk di gjë për sa thua“, i kishte thënë ajo me fytyrë e zë të qetë. „Pastaj ç’të them unë… unë e kam gjëmën brenda familjes… asgjë nuk më habit më.”
„Ku ndodhet ai tani?“, e kishte pyetur Ardi për babanë.
„Mendo se sa shumë jemi në dijeni… Na kanë thënë që është dëmtuar rëndë fizikisht gjatë luftës dhe është larguar nga Bosnja për t’u fshehur se kishte shumë hasmëri dhe e dinte që do ta vrisnin kur të qetësoheshin ujërat. Na kanë thënë edhe që ka vdekur. Për ne ai është i vdekur.“
Ajo ndoshta nuk kishte faj, por kjo ishte e para e habive të rastësive që do e përndiqnin me Andriqin.
Me Jetonin me të cilin kishte kohë që ndante banesën me shpresën që dikur do i përfundonin ato dreq studimesh e do të lëviznin prej aty për në Gjermani ose Zvicër, jetonte fare pranë Fakultetit të Gjuhëve të Huaja. Fakulteti në hyrjen kryesore mbante jo më pak se një statujë të Andriqit. Sa herë që e mendonte, habitej se si nuk kishin gjetur ende kurajo bashkë me të vëllanë e shqiptarë të tjerë që ta denonconin Andriqin pas vdekjes te drejtuesit e fakultetit, bashkia e qytetit e më tej. Kërkesa: Largimi i statujës. Arsyeja: Fyerje publike për gjithë shqiptarët banorë të qytetit. Në rast se nuk do të merreshin masa, ata t’i punonin ndonjë rreng asaj statuje.
„Mund ta zhbënim me ndonjë grafit gjë që për më tepër do të na ndihmonte edhe për t’u justifikuar nëse na kapnin“, thoshte Ardi në rreth miqsh.
„Quhet street art, do t’u themi policëve“, vazhdonte.
„Po çfarë keni shkruar?“, do të na pyesin ata.
„Nuk e njihni fjalën art ju?“, do të shtojmë ne.
„Por nuk e kryem dot, Jeton. Fshihemi pas togfjalëshit ’qytetarë paqësorë’. Nuk do të bëhemi dot ndonjëherë luftëtarë. Edhe të krisë ndonjë luftë, ne do të ndërrojmë shtet e do të marrim familjet me vete“, i kishte thënë ai si përfundim të vëllait në një bisedë të fundit për këtë temë. Kishin kujtuar me atë rast udhëtimin e tyre dhe të qindra mijëra njerëzve të tjerë nga Kosova kudo ku i pranuan në botë. Donin të shpëtonin jetën nga lufta dhe vrasjet që do t’i zinin edhe ata nën vete.
„Sa lehtë është të gjykosh nga jashtë“, i kishte thënë Jetoni. „Po mendo të kesh grua që do ta ruash nga përdhunimi, fëmijë që do t’i ruash e do të rriten me nënë e babë, nënë e babë që nuk do t’i bësh të shohin fëmijën, nusen e nipërit të vdekur…“
Kjo bisedë ishte zhvilluar pas kthimit të tij nga një udhëtim pushimesh në Kroaci me Lizin. Dielli aty i kishte prirë mbarë. Kishte qenë gjithmonë lart në qiell sa herë ata kishin dashur të rreziteshin, sa herë kishin dashur të drekonin ose të pinin kafe përballë detit, sa herë kishin dashur të bënin fotografi e t‘i ndanin në Facebook. Në kokën e krevatit të dhomës ku kishin qëndruar, kishte gjetur romanin e Andriqit „Ura mbi Drin“. Brenda ai mbante shënimet e disa njerëzve. Kush kishte dashur të linte shenjën e vet se kishte qenë në atë banesë pushimesh dhe e kishte shfletuar atë libër, e kishte lënë.
- B., 17. 08. 1999.
- J., 15. 08. 2001.
- M., 10. 08. 2002.
- S., 12. 08. 2004.
- D., 29. 08. 2005.
- K., 26. 08. 2006.
„Kjo shtëpi duket jepet me pushime vetëm në gusht“, kishte qenë reagimi i Lizit kur e kishte marrë librin në dorë, ndërkohë që Ardi, ngrysur në fytyrë, kishte nisur me turfullimin. Lizi duke e parë me butësi, kishte liruar robdishambrin dhe nga brenda tij ishte zgjuar dëshira shprehur me vijën mes gjinjve të ngrohtë, kërthizën perfekte dhe breçkat e sapoveshura pas banjës së gjatë në vaskë. Lizi dinte si t’ia merrte kalanë nga brenda. Gjysmë ore më pas në dhomë dëgjohej: „Po, po, jaaaa, gib’s mir…“ sikurse në orën e vonë të natës nga dhoma përtej tavanit lart e nga televizori përtej murit të dhomës së Ardit.
U kujtua të shihte orën në qoshen e ekranit të kompjuterit.
„2 e pak e mëngjesit. Koha më e mirë për shkrimtarin të shfryhet në letër elektronike. Material kam“, tha me vete, „por prapëseprapë i mungon filli edhe lidhës edhe bindës. Ora 2 dreqi e mori. Nuk e marr dot në telefon.“
U shtri me Vesnën në mendje. Ajo kishte një periudhë qetësie me partnerin e vet austriak. Edhe Ardi kishte një periudhë qetësie me partneren e vet austriake. Këto periudha karakterizoheshin nga pushime të bëra më vete, shoqërim me njerëz të tjerë, thyerje të largesës me ndonjë telefonatë a ndonjë takim.
„Ndoshta është koha për ta thyer këtë qetësi me pak çudi ballkanike“, vazhdoi me vete.
Epshet në dhomën mbi tavan e në dhomën matanë ishin qetësuar.
„Të shohim, nëse kur të zgjohem, do t’ia dal t’i them të nisemi me tren për Sarajevë.“
Lindita Komani
Lindita Komani është autore e vëllimit me poezi Postimpresion (2012) dhe vëllimit me tregime Në gjuhën e zgjimit (2015). Që prej vitit 2003 tekstet e saj në shqip janë publikuar në: Poeteka, Mehr Licht, Milosao, Fjala, ars. Mori pjesë me rezidencë në Austri (2010) dhe Kroaci (2015) si dhe në festivale si Regionale X (Austri, 2010), Poeteka (Tiranë, 2013), vRIsak (Rijekë, 2014), dhe u përfshi në antologjinë: Revija malih književnosti Albanija (Zagreb, 2014). E-mail: lindita.komani@gmail.com
ažurirano: 01/02/20
