Nikola Petroviq
„Ti je djali im“, tha. Ngrysej nga mundimi derisa hallakste nëpër kujtime, pastaj më shikoi në gjoks: „Mendova se ke vdekë.“
Rrinim në murin e gurtë të kalasë – me shpinë të kthyer nga lumi, derisa Kalamegdani mbushej me shëtitës. I tundte këmbët mbi tokë si fëmijë i nervozuar.
„Ai është djali yt i dytë“, thashë „Zharko ka vdekur. Të kujtohet Zharko?“
Tundte kokën, por nuk e ndërronte shprehjen e fytyrës. E pashë se si shikimi përnjëherë iu kthye nga unë të më vështronte. A po e shoh se ishte i hutuar?
Flokët ia merrte era të cilën as që mund ta vëreja. Pamjet e imagjinuara të cilat netëve të shkuara rrëshqisnin nëpër tavan nuk mund të më bënin gati për një dobësi të këtillë. Rrobat i kishte të paplota.
„Nëse pushove sa duhet, mund të vazhdojmë“, tha, por qeshte vetëm me gojë.
U ngrita dhe ia zgjata dorën. Në fillim vetëm e shikonte dhe provoi të rrëshqiste nga muri duke u mbajtur me dorën tjetër, por pastaj e kapi timen.
Ecte aq ngadalë sa unë mezi arrija ta mbaja mjaftueshëm këpucën në ajër dhe t’i ndjek hapat e tij. Mëngën e zbrazët të xhaketës kineze me grep e kishte të kapur për xhepi. Befas u ndal dhe u përkul drejt meje të më ndalë me supe.
„Është vra”, tha. „Është vra në luftë.“
„Jo, babë. Ka vdekë.“
Vazhdoi këmba-këmbës, me dorën në shpinë. I rrudhte vetullat dhe shikonte në largësi. Pastaj u ndal dhe me krejt trupin u kthye nga unë. Ma vuri dorën mbi supe dhe më shikoi drejt në sy, thuajse tani jam mjaft i rritur që të mund të më ngarkojë me të vërtetën. „E kam gjetë në istikam“, tha.
„Jo, babë. E ke gjetë në kolltuk. Mbidozë“.
„Mbidozë“.
„U mbidozua me heroin. Të kujtohet. U desh ta thyesh derën“.
„I zhytur n’gjak“, vazhdoi.
„I zhytur në të vjella dhe urinë“, thashë. „Ti ke qenë i zhytur n’gjak, n’istikam. Ti ke qenë në luftë, kështu ke mbetë pa dorë. I ke shpëtu ushtarët e tu.“
„Hardhucat“, tha, „i sollën me gjysmë trajnimi“.
I kujtohej, por ngadalë. Nuk do të kisha durim sikur të më duhej të kaloja shpesh nëpër këtë.
Nëna nga fundi nisi t’i humbte nervat dhe nuk e përmirësonte për asgjë. Ia kthente me çdo emër – mashkulli a femre. „E ç’punë i bën nëse tash e përmirësoj? Edhe atij edhe mua?“ E dëgjoja dhe i mëshoja me këmbë tavolinës së zyrës. E largoja telefonin nga veshi, rrokullisja sytë dhe provoja ta fus vetëm ndonjë mhm mes fjalëve të saj. Nuk mund ta bindja se austriakët nuk i durojnë thirrjet private në orar të punës. Sidomos jo në gjuhë të huaj.
„E po, sikur ti ne të na merrje ndonjëherë, do të mund ta zgjedhje kohën. (Mhm) Eh, dje babai yt ka qenë shumë qesharak. E di çka m’tha? Se do t’më braktisë sepse jam plakë. Edhe unë e pyes ku do ta gjejë ndonjë më të re, e ai më thotë se e ka gjetë dhe se quhet Lilana. Merre me mend. Edhe unë n’fillim mendoj se po bën shaka në stilin e tij, por e shoh se e ka përnjëmend. Dhe e marr fotografinë time nga rafti, atë nga Makarska para dyzet vitesh. E di cila është? Edhe ty të pëlqen. (Mhm) Dhe e pyes: ‘A është kjo Lila jote? Dhe ai hutohet. E shikon atë fotografi dhe më shikon mua, pastaj vazhdon të shikojë televizor.’“
Disa vjet pas asaj bisede telefonike, babai im brodhi nëpër lagje. Teta Nata e hasi në shkallë përpara Maksit të cilin ai me ngulm e quante Centroprom. E ngriste kokën dhe e pyeste secilin që kalonte: „Mos ma keni parë Lilën? Kur e kthyen në banesë e gjetën trupin e nënës në krevat.“
Teta Nata më njoftoi se kishte eskaluar. Kishte filluar të bisedonte me objekte në trotuar, me mace nëpër kontejnerë e me njerëz të cilët vetëm ai i shihte.
„Nuk është më i njëjti njeri“, tha.
„Ai nuk është i njëjti njeri qëkur e ka humbë dorën“, thashë. „Babai im kurrë nuk u kthye nga lufta.“
Dëgjonte, por unë e pashë se po merrte frymë pa u duruar edhe para se të mbaroja. „Tash është edhe më keq. Vetëm kaq desha të të them. Mendoj se duhet ta çosh diku sepse nuk besoj se mund të kujdeset për veten.“
Të dytë kërcyem nga shpërthimi i breshërisë së parë.
„Është dita e republikës“, thashë. „Është vetëm breshëri nderi.“
„Po, e di“, tha, por edhe pas nëntë breshërive të tjera e fuste kokën mes supeve si breshkë.
„A është atje? Te topat?“
„Atje po na presin“, thashë.
Në largësi përpara nesh, në terracën e kalasë së Savës, gardistët e nxituar i ngarkonin topat në kamionë. E ngadalësoi hapin.
„Babë, kur u ktheve pa dorë, u thosha shokëve se kishe shpëtu hardhuca. Më ngacmonin për shkak të kësaj. Derisa njëri prej prindërve nuk u shpjegoi se çka në të vërtetë do të thoshte kjo. Unë e dija vetëm atë që ma kishe thënë ti. Prej tyre m’u desh ta kuptoja se nuk e kishe fjalën për zvarranikë“.
I ngriti vetullat, por nuk më shikoi. „Zvarranikë?“
„Po, e di. Tash edhe mua m’qeshet. Por deri në ato çaste më ngacmonin. E gjuanin me gurë çdo hardhucë që e hasnin. Më kujtohet një rast kur një hardhucë e vogël budallaqe rrezitej në mur te hyrja dhe vetëm u shtang pas gurit të parë. As nuk lëvizi. I bërtisja të ikte dhe rrihja shuplakat derisa të gjithë qeshnin, por guri i dytë e rrëzoi nga muri.“
Kur e mora në dorë, e ndjeva se si gjoksi ende i pulsonte nën lëkurën e butë.
„E çova në bar dhe përnjëherë u zhduk në një vrimë“.
Nuk i tregova se pas tij mbeti vetëm bishti i cili sillej e mbështillej në pluhur. E çova në shtëpi dhe e varrosa në saksi në terracë. Nuk i tregova se çdo mëngjes shikoja se mos nga ai bisht kishte lindë ndonjë hardhucë e re.
Qeshi me krejt fytyrën. „E ke shpëtu“.
„Edhe ti e paske shpëtu një“.
Sytë përsëri iu ndezën. „Milançen. Më merr nganjëherë në telefon“.
„E di, edhe mua më merr kur nuk mund të të marrë ty. Brengoset“.
„Edhe ai është diku n’fund t’botës“.
„Unë s’jam n’fund t’botës, babë“.
„Po nuk je as afër.“
„Dhe prandaj nëna erdhi vetë në kurorëzim? Këtë don të ma thuash? Se jam tepër larg?“
Shikonte para vetes dhe nuk bënte zë ndërsa ecte. Topat zvogëloheshin në largim.
„Mbase nuk ka rëndësi ku jeni, përderisa jeni mirë“.
Për herë të parë e dëgjova të fliste në shumës.
„A është e bukur ajo gruaja jote?“, pyeti.
„Lejla“, thashë.
„Nëna jote ka qenë grua e bukur“.
„E di, babë.“
„Lejla“, thashë edhe njëherë derisa Lejla ia zgjati dorën, e pastaj e tërhoqi ngathët, ia zgjati tjetrën dhe u skuq.
„Babai im“, thashë.
E mbajti dorën e Lejlës dhe qeshi. Ti më trego nëse të mundon ky djali im. Ende mund ta edukoj“.
Pastaj u përkul te vogëlushët.
„E kush janë këta çapkënë?“
Alma fshihej prapa nënës me buzëqeshjen e zakonshme të marrshme. Zharko tundte kokën derisa qeshte. „Çapkëne!“, e përsëriste.
„Kjo është Alma, e ky çapkëni i vogli është Zharko. Fëmijë, ky është gjyshi juaj i dytë”.
„Unë jam babi i babit tuaj“, tha dhe ma kapi veshin.
Zharko ia preku mëngën. „E ku e ke dorën?“
„Zharko! Nuk bën ashtu“, tha Lejla.
„Uh, çfarë tregimi i mirë është ai“, tha gjyshi dhe u përkul mbi një gju pa kurrfarë ndihme.
Lejla dhe unë u shtangëm njëkohësisht, por pastaj u relaksuam dhe shtyheshim me supe ndërsa gjyshi u fliste duke tundur dorën dhe duke e futur në ca gropa imagjinare. Gishtat në ajër i shndërroheshin në këmbë që vraponin, në kthetra dhe përdridheshin si gjarpinj; derisa vogëlushët shikonin gojëhapur e syqeshur, dëgjonin dhe rrihnin shuplakat, pyesnin dhe ulërinin. Me zë të lartë na e përcillnin, thuajse nuk ishim të gjithë aty në kala, se si gjyshi dikur moti i shpëtonte hardhucat nga strofulla e luanit.
„E ai luan ishte shumë i uritur.“
„Dhe pastaj i kërkoi të hajë diçka tjetër për të mos i ngrënë hardhucat…“
„Dhe ai nuk pati ç’t’i jepte tjetër, dhe ia dha dorën“.
„E pastaj ai luani i keq e hëngri edhe dorën edhe hardhucat“.
„Vetëm njërën s’e hëngri“.
„E ku e ke atë hardhucë tash gjysh, a mund ta shohim? Çka han? A fle me ty në krevat? Ne e kemi një qen, quhet Maks. Mami dhe babi atë nuk e lënë të flejë me ne në krevat“.
„Tash është rritë dhe jeton larg, shumë larg – atje ku ka shumë hardhuca“, tha.
„E nuk ka luanë?“
„Luanëve kurrë s’u dihet. Atë askush nuk mund ta premtojë.“
„E ti tash nuk e ke as dorën, as hardhucën?“
Babi e hapi dorën dhe e mbajti ashtu aq gjatë saqë mendova se më kurrë nuk do të flasë, e pastaj shpejt e shpejt u nxor dhe si magjistar nxori një lëmsh nga xhepi.
„Por mora shpërblim“.
„Çka është kjo?“, pyeti Zharko duke e shikuar dekoratën në pëllëmbën e gjyshit.
„Kjo quhet Medalje e Guximit“.
„Medalje? Si në Olimpiadë?“
„Paj. Këtë e fiton edhe kur humb“.
Ndërsa vonë atë mbrëmje u nisa drejt kufirit, e shikoja Zharkon në retrovizore. E solli gjatë-gjatë dekoratën në duar dhe e shikonte nën shkëndija të ndërprera drite të autostradës derisa nuk i mbylli sytë dhe fjeti.
„Ta merr mendja se do të jetë mirë në shtëpinë e pleqve? “, më pyeti Lejla.
I thashë: „Nuk e di“. Thashë: „Mbase.“
Thashë: „Së paku nuk do të vdesë i vetëm“.
„Kush nuk do të vdesë?“, pyeti Alma e sapozgjuar.
U bëmë kinse nuk e dëgjuam.
„Kam pa në ëndërr luanë“, tha.
Të nesërmen, derisa po e pastronim brendësinë e automobilit nga troshat, njollat ngjitëse dhe gjurmë të tjera të cilët fëmijët gjithmonë i linin pas vetes, pashë se medlja e babait kishte rënë poshtë ulëses.
„Ç’u struke kështu?“, pyeti Alma.
U përkul të shohë se çka po shikoja. Zgjati dorën, pastaj e tërhoqi. „A mos deshe…“
„Nuk e di çka desha“, thashë. Mbeta gjatë në atë pozitë të parehatshme dhe shikoja se si hijet e gjetheve të panjës në erë kalonin mbi dekoratë.
Përkthim: Qerim Ondozi
Nikola Petroviq
Nikola Petroviq, lindi në Beograd në vitin 1978. Prozën dhe esetë kritike i boton në revista, përmbledhje dhe në portale letrare. Është fitues i çmimit të Festivalit të Poezisë dhe Librit të Beogradit Trgni se! Poezija! 2019 për përmbledhjen me poezi "Papir brzo gori" (Treći trg, 2019).
Kontakti: nikolinmail@gmail.com
Faqja autoriale e Goodreads: https://www.goodreads.com/author/show/4844539.Nikola_Petrovic
ažurirano: 04/02/20
