Gabrijel Deliq
„Po këtu ka qenë.“
„Po, pikërisht këtu.“
„Këtu… këtu ka qenë.“ E shikonte Josip Rupçiqi kopshtin ku dikur ishte shtëpia e tij e lindjes. „E çka ndodhi?“
„E çka tjetër. Ra granata dhe e çdo gjë mori fund,“ shpjegoi Milan Radovçiqi. „Nuk kaloi as një vit që kur shkuat. Ishin duke e granatuar Osijekun kur dikush me siguri i lexoi gabimisht koordinatat dhe kaq e pat’. Vetëm një kish ra atë muaj. Edhe dreqi e mori.“
„Ku pikërisht në shtëpinë time? C-c-c,“ bëri Josip Rupçiqi me gjuhë. „E çka t’bëj tash?“
„Kurrgjë, mik, eja te unë derisa t’gjindesh. Situata nuk është e mirë.“
„Nuk është. Hiç.“ I shikoi Josipi edhe njëherë domatet, trangujt dhe kungujt që po rriteshin në vendin ku dikur jetonte. „Nuk mund të vij te ju. Ju pengoj. Ju jeni pesë, bëhemi shumë.“
„Gjashtë. Më ka lindë djali, pesë vjeç është,“ u lavdua Millani.
„Eh, për hair pra!“ ia shtrëngoi Josipi dorën komshiut të vet.
„Mos ia fut kot. Vjen te ne derisa ngritesh në këmbë.“ Millani i buzëqeshi ngrohtësisht fqinjit të vet.
„T’u rrittë nderi mik. Po më trego, domatet si janë?“
„Uh, kurrgjo s’po flas. I provon. Ivanka po e bën gati darkën. Ka edhe tranguj, kaq janë bërë,“ tregon Millani me dorë.
„E kungujt?“
„Nuk janë ata kunguj.“
„E çka janë?“
„Patëllxhanë.“
„Patëllxhanë?“
„Patëllxhanë.“
„Pasha Zotin, krejt si kunguj.“
„Lëre tash. Shkojmë te Ylli, e pijmë nga një raki.“
„Ku është ajo?“
„Është Ylli i Kuq, por tani nuk bën të quhet kështu. Ia ndërroi Rajko emrin që në vitin ’91, kur nisën krismat.“
„Po, s’bën.“ Hynë në Golf 3 të Millanit. Motori u ndez dhe ngadalë u nisën duke iu shmangur gropave në asfalt. Millani e lëshon një kasetë të muzikës popullore. „Shemsa Sulakoviq i Juzhni Vetar,“ vëren Josipi. Tejkaluan një rimorkio që shkonte buzë rrugës.
„Ende dëgjohet kjo?“ pyeti Josipi.
„Kjo, mik i dashur, edhe në Mars do të dëgjohet. Veç me pa çka bëhet te Ylli kur nis Lajmërohu, hiqe mërzinë. Fluturojnë gotat, tabllat, shishet. Dëgjohen bërtima, gjëmohet, kaos bëhet.“
„A nuk u pengon kjo muzikë?“
„E pse të më pengoj.“
„Po pyes se ka qenë me mua njëri n’Gjermani, Stipe nga Imotska, kroat i vërtetë, e ke parasysh. I ndiqte lajmet e luftës dhe krejt këto gjëra. Ai askujt nuk i lejonte të dëgjonte këngë në gjuhën serbe. Prandaj mendova…“
„Edhe këta janë t’njëjtë. Kroatë të mëdhenj, por kur pijnë dihet çka dëgjohet.“ Pjesën tjetër të rrugës e kaluan në heshtje. Millani ishte plakë, mendoi Josipi. Flokët i kishin rënë, fytyra i ishte tharë, balli i ishte zgjeruar, e mjekra e cila dikur ishte e zezë tani kishte ngjyrë kripe dhe biberi. Edhe atë e kishte ndryshuar Gjermania. Dhjetë vjet kishin kaluar. Atë vit nuk e kishte kaluar në shëtitje dhe pushime. Kurrizin e la në punishtet e allemanit. Mëngjeseve ngritej me vështirësi, duart i ishin ngurtësuar, shikimin e kishte më të dobët. Kalonin pranë shtëpive të stolisura me vrima plumbash, pranë kullës së kishës së stolisur me skele dhe me rrjetë ngjyrë portokalli. Kaluan pranë shtëpisë së nana Stanës dhe të së resë së saj që rrinin në tarracë dhe qëronin bizele, me shami të zeza në kokë. Para dyqanit në fshat disa burra, të panjohur për Josipin, të ulur mbi arka rrëkëllenin birra. Para ndërtesës së komunës tani me krenari valëvitej flamuri kroat.
U parkuan para Yllit. Lokali nuk kishte ndryshuar në këto dhjetë vjetët e fundit. Vetëm emri dhe shenja ishin të reja. Dritaret prej druri të ngjyrosura për të qindtën herë ishin aty, sikurse dera e ndryshkur nga mijëra rrebeshe shiu. Tavani i gjelbër ishte aty, por tani i arnuar me shirit ngjitës. Josipi dhe Milani hynë brenda dhe nga dera i përshkoi era e duhanit dhe e kohëve të dikurshme. Myshtërinjtë kthyen kokën nga të sapoardhurit dhe jo me fort vullnet u ngritën dhe ia shtrënguan dorën Josipit. Me gjysmë zëri i uruan mirëseardhje, si dhe i shprehën ngushëllime.
„Mirë se u ktheve!“
„Obobo, Jopa, hiç nuk qenke plakë.“
„Nuk është Gjermania ashtu siç flitet, a?“
„M’vjen keq, e marrtë djalli, ishte grua e mirë.“
„Rajko, jepi Josipit të pijë ndonjë gjë.“
Millani dhe Josipi ulen në tavolinë, paksa larg miqve të dikurshëm. Millani e ndez një cigare dhe ia ofron Josipit i cili refuzon. Rajko u sjell nga një raki.
„M’vjen mirë që po t’shoh, Jozo. M’vjen keq për Marinë. Dëm. Ishte e re.“
„Faleminderit Rajko.“ Josipi pa shumë vullnet e pranoi ngushëllimin për të satën herë.
„Dëgjova se ka dështuar firma. Si është e mundur të dështojë një firmë në Gjermani?“
„E po, ndodh,“ shpjegoi Josipi.
„Çka s’bën vaki,“ tha Rajko.
„Rajko, na jep dy birra,“ tha dikush prej myshterinjve. Dhe Rajko u largua.
„Qysh është puna e Peros?“ pyeti Josipi.
„Nuk ke dëgju?“
„Jo. „Çka ka ndodhur?“
„E po, zoti Pero u mbush me të holla gjatë luftës.“
„Pero? Mos ia fut kot.“
„Për besë.“
„Qysh ashtu, pashë besën?“
„Këqyr këtu. Zotëria një ditë vendosi me dalë n’shëtitje, ashtu kot, ditë e bukur, dhe niset ai dhe has në një fushëbetejë të braktisur.“
„Ka shitur topa?“
„Jo mor. Gëzhoja.“
„Shih.“
„Po. Toka prej tyre nuk shihej. E secila nga pesëmbëdhjetë kilogramë bronz, e ti tash qite lapsin. Edhe i shet ai ato gëzhoja edhe budalla e blen një livadh n’fund t’botës. Thoshte se i kishte pëlqyer. E merr për pak pare, luftë ishte. I rregullon letrat, e blen disi tokën dhe shihe ti fatin; kur mbaron lufta, në tokën e tij gjejnë naftë. E tash? Kështu flitej në fshat, edhe disa amerikanë dëgjuan për Peron edhe për naftën. Erdhën ata, mirëdita, mirëdita, duajmë me ble tokën, sa pare? Dhe Pero futet n’mendime. Nuk guxon me dhënë çmim të vogël se mos po mashtrohet. Thotë ai, tash u jap unë një çmim t’çmendur dhe pastaj do bëjmë pazar. Dhe Pero thotë pesë milionë. Amerikanët shikojnë njëri-tjetrin, pa një pa dy, u kry. Edhe dëgjo tani. E bëjnë amerikanët kontratën, i japin Peros të nënshkruajë, Pero bëhet kinse lexon diçka, dhe dëgjo tash, e sheh Pero shifrën. Pesë milionë me numra, USD. Thashë, kur s’i ka rënë atëherë pika, kurrë s’do t’i bjerë. Ai ka menduar pesë milionë kunë, e ata i dhanë dollarë. Kur i mori paret, bëri aheng për tri ditë rresht. Pastaj shkoi pak në udhëtime, u takua me një suedeze, e mirë, na i dërgoi fotografitë, u martua dhe tash po kënaqet. Tash është në Tajlandë, na erdhi një kartolinë para dy javësh.“
„Shih ti. Suedeze,“ tha Josipi derisa i zbraznin gotat me raki. I shikoi pak njerëzit të cilët ishin në lokal, të gjithë me radhë njerëz që i njihte dikur. Edhe ata kishin ndryshuar. Shikimet u ishin bërë më pak të mprehta, fytyrat pa shprehje, fjalët të hidhura. Nuk qeshnin, vetëm murmuronin diçka, sa të mos fundosen në heshtje. Lumturoheshin vetëm kur i pinin dhjetëra birra dhe ca gota raki dhe kur muzika bëhej më e zëshme. Se a ishte kjo nga lufta, skamja, varfëria apo faktori i katërt, Josipi këtë nuk mund ta thoshte.
„E pse rrijnë kështu?“ tha Josipi. Millani kthehet dhe shikon me habi.
„Si?“
„Kështu, Mille dhe Gjorgjeviqi plak këtu, Ante, Marko dhe Stjepani atje, e Ibro n’banak. Përpara ishin grup, pinin bashkë, hanin bashkë. Mos më thuaj se erdhi puna deri aty?“
„E po, Jozo, ç’të bëjmë? Nuk është e lehtë thjesht të harrohet gjithçka dhe kaq. Nuk është lehtë të tejkalohet. Qe, Mille e vrau të voglin e Antos, e Stjepani vëllanë e madh të Gjorgjeviqit. S’paku munden mund të rrijnë në një lokal pa u vra mes vete. Po të ekzistonte ndonjë lokal tjetër këtu afër, nuk do të vinin nëse do tjetri ishte aty.“
„Eh, more Milan…“ tundi Josipi kokën. I pinë edhe ca rakia, e burrat e hasmëruar edhe më shumë. U errësua dhe nisi shiu. Rrebeshi çukiste kulmin prej llamarine. Zëri i muzikës ngritej pas çdo birre dhe rakie të rrëkëlluar. Së shpejti burrat u dehën mirë dhe Josipi mendoi se mund të grindeshn njëri me tjetrin. Por kur nisi kënga Ky është tregimi për ne e Angel Dimovit, Ibro qau dhe e përqafoi Antonin e përlotur. Iu bashkua edhe Mille i cili me pëllëmbë i fshinte lotët nga faqja. Birra vazhdonte të derdhej, rakitë rrëkëlleheshin, e Josipi dhe Millani rrinin në të njëjtën tavolinë dhe e përcillnin se si po zhvillohej ngjarja. Vazhduan hitet e Mitro Mariqit, Hanka Palldumit, Nada Obriqit, Hallid Muslimoviqit dhe Halid Beshliqit. Të ngazëlluar, për një çast, burrat e pahasmëruar, përqafonin njëri-tjetrin, putheshin në faqe, thoshin: „O vëlla, kush na hasmëroi?“ e kështu me radhë. Gotat thyheshin, burrat rrëzoheshin përtokë me të qeshura, Rajko ia shtonte zërin muzikës dhe në fletoren e tij i shkruante borxhet e mysafirëve. Me aq shumë porosi nuk e kishte lehtë, por Rajko përpiqej ta shkruante edhe rakinë e fundit. Ibro dhe Mile kishin pirë mjaft dhe i kishte marrë gjumi në përqafim. Ende i mbanin në dorë shishet e birrës.
„Dhe kështu, Jozo i dashur, bënin pothuajse çdo natë. Nuk përshëndeten n’rrugë, pastaj ulen në lokal, mbushen mirë e mirë dhe pastaj këndojnë bashkë dhe festojnë një Zot e di se çka. Në mëngjes, nisen nga e para, nuk përshëndeten në rrugë. Aty, mik i dashur, nuk dihet kush pi e kush paguan. Kjo nuk po duket se do të përfundojë shpejt. E di se si janë njerëzit tanë. Asgjë, mik i dashur, nuk ndryshoi që kur u larrgove ti, përveç atij flamuri para komunës.“
Përkthim: Qerim Ondozi
Gabrijel Deliq
Gabrijel Deliq lindi më 14 maj 1998 në Zagreb. Tregimi i botuar në këtë përmbledhje është njëkohësisht edhe tregimi i tij i parë i botuar, por sigurisht jo edhe i fundit. Beson se ai dhe Biber do të takohen edhe në vitin 2021, kur do të hapet konkursi i ri.
ažurirano: 04/02/20
