Mehmet Elezi
Për t’u shprehur me gjuhën e medias – e cila, në një shembje shungulluese dheu, për shembull, thotë u vranë dy veta dhe trembëdhjetë rezultojnë të zhdukur, këta të trembëdhjetë nuk i quan të vrarë, edhe pse janë shtatë pashë nën dhé – pra, për t’u shprehur me gjuhën e medias, po them se nga të katër viktimat e asaj jave në kamp, ky mund të quhej i zhdukur. Kampi ishte ngulur bri fushës së mbjellë me pambuk, në prehër të një kodre me lisa të pakrehur, përherë të trazuar prej erës së detit. Deti ishte afër. Prej aty s’e kap syri, pengojnë brezat me plepa dhe pishat e bregut. Por, i ndihet hukama e kripur. Edhe frymëmarrja, kur sheh ëndrra nën hënë.
Qysh e si u zhduk, këtu nyjëtohet çudia. E çuditshme kishte qenë gjithçka tek ai njeri, prej ditës që e prunë aty, bashkë me gruan. Trupmadh si ari, me kryet rrasur ndërmjet shpatullave dhe me sy fort të bukur, të gjerë deri në tëmtha, të shkruar. Leshrat dikur ngjyrë zjarri, tashti të shkimura, ngjyrë hiri. Nuk dihet kush qe më fort përgjegjës për këtë shuarje, pluhuri, përzhitja në diell, bryma e shtresuar në vite, apo të gjitha bashkë? E shoqja qe tjetërgjë. Sikur e kishte vizatuar drita e hollë e agut. Sikur kishte kulluar prej vesës së pyllit. Kampi s’kishte parë kurrë aso njomëze plot musht. Ceni i saj i dhimbshëm nuk është tjetër, veçse masë hyjnore për ta ruatur prej mësyshit, kishte thënë dikush, duke folur vetmeveti.
Dhoma ku i patën rrasur ngjitej si gungë – breshkëz, në kurriz të një barake me banorë të tjerë. S’kishte dritare. Të katër aty. Çifti dhe dy kone leshatuke, njëra e bardhë, tjetra e zezë. Të dyja e ndiqnin burrin besnikërisht, gjithkah. Pas tij kur pastronin kanalin me baltë deri në gju, me ferra e kërçabla. Pas tij kur prashitnin misër, me tjegullën e skuqur të diellit mbi krye. Pas tij edhe në orët e vona, kur ai dilte në kodër, ulej në një cung a thjesht në bar, shijonte piplimat e kaltra të natës dhe i ndiqte me sy yjet, që merrnin turr kah deti, cipricullak. Nuk u dit përse kish qenë në burg, por thelbi u mor vesh, përderisa çiftin e çuan te barakat me të internuar politikë.
Humbi. Sytë e banorëve të kampit u bënë zogj të trembur. Kërcenin pupthi dhe pyesnin njëri-tjetrin me vështrime të heshtura, për ndonjë lajm. I druheshin lumit. Sidomos lumit. Lumi përskaj kampit s’ka shumë ujë, por është tinzar ku s’ta pret mendja. Kur derdhen shirat a kur dêjet bora bjeshkëve, shndërrohet në përbindësh prej llurbe, që hiqet rrëshqanë me përtesë kërmillore. Në qullnajën e baltës nuk dallohet ku është vorbulla e ku vau. Tuta se e kanë gëlltitur ujërat u bë krejt e prekshme pas një hollësie, që u përhap saora. Në breg, aty ku brrylon shtrati i lumit, u pa njëra prej koneve, ajo e zeza. Ec e kthehu, me hapa të vegjël e të shpejtë, me hundën zhytur mes guralecëve, duke u marrë erë.
Oficeri i policisë Bardhosh Guci, i emëruar aty me ulje në detyrë, i dha përparësi kësaj piste. Me gjasë është mbytur, janë tri të dhëna kryeforta. Një, gjendja shpirtërore rrenojë, ajo që i kishte ndodhur me të shoqen ishte pa ngushëllim për të. Dy, konia e zezë me ecejaket bregut, duke nuhatur zallit. Dhe tre, shtjella e fshehur e lumit, pusterr a humbellë, për të cilën vendasit thoshnin rri kotullaç si kuçedër dhe, sa herë zgjohet, ha një qenie të gjallë, njeri a kafshë, qysh t’i vijë rasti. Duhen shtuar kërkimet për trupin, tha. Dhe duhet hetuar si ndodhi, është vetëvrasje apo aksident. Mundësia e një krimi prej një të treti, nuk duket bindëse. Për shumë arsye.
Krejt papritur, kur u duk se lëmshi po ftillohet, u përvijua një pistë e dytë. Konen tjetër, të bardhën, e shtypi makina te stacioni ku niset autobusi i qytetit K. Dëshmitarët thanë se qenushja kishte të paktën dy orë sillu e mbështillu nëpër këmbët e gjindes. Këqyr me sytë e përlotur nën tufën me balluke, sikur po lutej, merri erë te këpucët këtij e atij. Kërkonte të zotin, çka tjetër. Domethënë, i zoti ka ardhur deri aty, më pas humbin gjurmët. Arsyeja e thjeshtë thotë ka hipur në autobus. Në autobusin që çon në qytetin e vogël K. Qyteti i vogël K. është shumë afër kufirit. Prej aty mund. Jo, vetëm kjo të mos ketë ndodhur, tha Bardhosh Guci. Vetëm arratisje, kapërcim i paligjshëm kufiri, jo. Arratisja e një të internuari në zonën që e mbulonte do të ishte lajm i keq për karrierën e tij, që kishte nisur me marrë pjetposhtëzën. Mbase s’ka ndodhur, tha. Ajo tjetra thotë shumë. Ajo, konia e zezë te lumi. Sjellja e saj thotë se burri mund të jetë mbytur. Dreqi e ngrëntë, ai s’mund të jetë ndarë dyzash, gjysma në lumë e gjysma tjetër në krahun e kundërt, kah kufiri. I erdhi keq që tha mund të jetë mbytur. Jo, jo. Dashtë Zoti as mbytur, as arratisur. Mbase është diku kësajt. I dërrmuar prej asaj çka i ndodhi.
Iu kthye dosjes së të ndjerit. Prapë u ndie keq, që e quajti me vete dosja e të ndjerit. Ai mund të jetë gjallë. Dashtë Zoti me qenë gjallë, fjala mort s’ba. Mund të ketë shkuar te ndonjë i njohur, këndej rrotull. Një dënim administrativ për largim pa leje nga kampi dhe mbyllet çështja, shfajësohet në kushtet e krizës shpirtërore, pas gjithë asaj që i bullnisi. Ka probleme në të folur, por nuk është shurdhmemec, shkruhej në dosje. Mezi i qet fjalët, më shumë hungron sesa i shqipton. Hë-hëë, tundi kryet Bardhosh Guci. Po sikur? Sikur të ketë qenë i ngarkuar me ndonjë mision dhe shtihej si njeri që nuk flet dot, me humbë fërkem? Iu duk se bëri zbulim. Mbase jam i pari që e shtroj këtë mundësi. Ndryshoi mendje fill, pse flet si trap, e qortoi veten. Çfarë misioni mund të kishte ai, një kurrkush, kujt i hyn në punë ky kamp i rrjepur, në një ish-kënetë, kujton se këtu lëviz bota e nëndheshme si nëpër filma? Shih, qenka hedhur me kohë ky dyshim, tha duke e shfletuar më tej dosjen. Më pas dy bashkëpunëtorë – për çudi njëri e kishte pseudonimin pikërisht Konia e Zezë, çfarë përkimi! – pra dy bashkëpunëtorë e kishin vëzhguar gjatë, në gjithfarë rrethanash, pa ditur për shoqi-shoqin, si dhe sipas informacioneve që kishin mbledhur, sjellja e burrit ishte e vërtetë, ai nuk shtihej. Njëri prej tyre, ai me pseudonimin Konia e Zezë, sqaronte se një sëmundje në fëmijëri ia kishte dëmtuar shqisën e të folurit, kaq.
Iu kthye pistës së tretë, të shpërfillur, mundësia e një vrasjeje. Ndonjë sherr a intrigë e hershme, që lidhet me të shoqen. Ç’intrigë mund të ketë këtu. Edhe në pastë pasur, e mbyllën shinat e trenit. Tri ditë para se të zhduket ky, gruan e tij të hijshme e kishte shtypur treni. Ajo s’e kishte dëgjuar uturimën e trenit, që vinte pas shpine. As fishkëllimën plot alarm të lokomotivës. Çka mund të dëgjojë një shurdhmemece? Burri shpërtheu në lot si fëmijë. Gjithë ai div u mblodh e u bë sa një pulë. I mëshoi dheut me grusht aq fort, sa dheu u bë gropë e gufi ujë të zi. Bardhosh Gucit iu rrëmbushën sytë. Ajo s’dilte në punë. Ajo lëvizte ku ia donte qejfi nëpër kamp, bënte çka donte, ai nuk ia prishte për kurrgjë. Ai bënte edhe normën e saj. Çdo ditë dy norma. Dy e pak më shumë, se ia hante brigadieri në matje. Ai qau e qau siç nuk qan burri. Dënesët jehonin si në fundbotë.
Po burg pse pati bërë ky njeri, cila qe saktësisht akuza?, u kujtua Bardhosh Guci. Plot pesë kokrra vjetësh, ditë në ditë. Pastaj internim. Burg, ja, për veprimtari armiqësore. Për propagandë kundër pushtetit popullor. Si mund të ketë bërë propagandë kundër pushtetit një njeri pa shkollë, që pothuaj nuk merret vesh çka thotë? Thjesht nuk flet dot, mezi i rrumbullakon fjalët, kuptohet me vështirësi ose s’kuptohet fare. Aparati i tij i të folurit është i gjymtuar. E ka shfrytëzuar cenin e tij për t’i maskuar fjalët e helmëta, shenohej në dosje pohimi i një informatori. Fjalët gjysmake mund të merren edhe kështu, edhe ashtu. Bardhosh Guci nënqeshi idhshëm, ai është shprehur në këtë mënyrë me qëllim të lig. Mos ndoshta ia kishte vënë syrin gruas së tij të bukur? I dëgjoi prapë dënesët e burrit. Ngashërimën e tij, që kumbonte si në një shpellë të tejbotshme. E shtyu në cep dosjen. E vuri kapelen në krye, e rrasi fort, deri te veshët. Doli, duke e lënë derën çelë, krah në krah. Ecte si fërfllazë. Në breg të lumit vuri re konen e zezë. Konia e zezë shko e eja, duke nuhatur guracokët me panik. Jo, nuk është aty konia e zezë. Konen e zezë e paskan rrrëmbyer ujërat. Në mes të ujërave sheh kah vërtitet një send të rrumbullakët. Po, ajo është konia e zezë, po e sjell rryma sipas qejfit. Sendi i rrumbullakët rrotullohet, duket si kapelë. Jo, qenka kapelë. Qenka kapelja ime. Duhet ta shpëtoj njeriun që po mbytet nën atë kapelë. Sa s’e ka thithur vorbulla.
U lëshua mes ujërave të verbëta, veshë e ngjeshë, siç qe.
Mehmet Elezi
Mehmet Elezi (1949), gazetar, shkrimtar, gjuhëtar, diplomat. Diplomuar në Universitetin e Tiranës për gjuhë e letërsi shqipe, më pas specializuar për filozofi. Autor i 12 romaneve, i disa përmbledhjeve me tregime, me poezi, me ese dhe analiza politike. Autor i një Fjalori të Gjuhës Shqipe me 41.000 fjalë, që nuk gjenden në fjalorët e Akademisë së Shkencave, si dhe i disa librave për probleme të gjuhës së sotme shqipe. Ka punuar gazetar dhe drejtues në shtypin shqiptar. Më pas ambasador në Zvicër e në Liechtenstin. Jeton në Tiranë.
Kontakt: mehmetelezi@gmail.com, FB elezimehmet
ažurirano: 12/03/25
