Nives Maduniq Barishiq
Këpucë, jo çizme. Këpucë, mokasine, të mbajtura. E majta paksa e nxjerrë nga kallëpi sikur brumi që është fryrë shumë, si dhe çorapet e rrudhura rreth kyçeve. Mund t’i shkonte dikujt mendja se në kupe ka hyrë ndonjë udhëtar vetëm për të pyetur mos ka edhe ndonjë vend për t’u ulur. Të tilla janë këto këpucë. Në to s’ka dhunë, as ligësi nuk ka, as vaj, as gjak i prishur, synim nuk ka. Mund t’i takojnë edhe ndonjë njeriu tjetër krejt të zakonshëm.
Atëherë unë do të merrja frymë lehtë. Në veshë nuk do të më buçiste i gjithë deti i trazuar.
Do të mund të hynin, të uleshin në vendin e zbrazët, të kujdeseshin që të mos e shkelnin dikë, të kërkonin falje nëse kanë zënë shumë vend. Ose mund të vazhdonin tutje, me nguti, në kërkim të ndonjë kupeje më pak të plotë, ku me këmbën mbi këmbë do të mund të luhateshin në ajër. Mund të vallëzonin me ritmin e muzikës në kokën e tij. Nëse do të ekzistonte në atë kokë. Errësira e ka kapluar tërë muzikën në nofullën e vet dhe e mban si ndonjë memece nga lotët e së cilës pikojnë lot.
Tash dielli ia puqit këpucët, me kujdes, në majë sikur po i prek – a kanë dhëmbë, a kafshojnë. Vrragat e rrugëve nëpër të cilat kanë ecur u japin pamje të lodhur. Po të mund të pushonin, sepse po të dëshironin diçka të tillë, gjithçka mund të ndalej. Ndoshta do ta kujtonin mallin, pritjet para derës së dikujt pastaj heshtjes gjentëlmene të guralecit pët të mbuluar frikën nga refuzimi pranë ndonjë këpucëze të vockël pa taka me një a dy rriptha. Ah, sa e lehtë ishte jeta atëbotë. Dhe ishte jetë, e jo zorrët e hapura të humnerës.
Ende qëndrojnë ato mokasine, e në to bisha e egër hesht. Shpresa në trupin tim pëshpërit: ndoshta po mendohet. Ndoshta këpucët megjithatë kanë kuptim. Ndoshta nga këpucët njeriu dallohet nga bisha. Ndoshta jam poet.
Këpucët e mia i janë puqitur njëra-tjetrës. Ato matanë në kupe janë struktur poshtë ulëses dhe janë fshehur, thuajse po e tërheqin trupin brenda tyre atje poshtë, përfundi, në fshehtësi. Thuajse unë mund të ndihmoj.
E djaloshi pranë meje ka emër të gabuar dhe këpucë të gabuara. A thua pse i mbathi? Ku i paska shkuar mendja? A nuk i ka mjaftuar emri të cilin s’e fsheh dot. Mund të kishte qenë vetëm djalosh, mund të kishte mbetur i padukshëm me këpucë të vërteta që mbajnë kalamajtë që s’dijnë se ç’është lufta.
E ndjej se si po i ngrohet trupi. Përcëllima dhe zhegu më ngjiten.
Përpara syve e kam të birin – ecën ngathët sikur rosaku në këpucët e tij të para. Hap krahët dhe kap ajrin përpara se të përplaset përtokë sikur kukulla dhe t’ia plasë vajit. Unë e ngushëlloj. Do të bëhet mirë. Janë hapat e parë, bir. E ai më shikon dhe beson siç i beson djali babait. Do të jetë mirë, thashë. Baballarët thonë këso gjërash.
Emri. I shqiptuar si për t’u lajmëruar. Këpucët matanë struken edhe më shumë nën ulëse. Edhe të miat duan të bëjnë të njëjtën gjë. Këpucët e gabuara dhe emri i gabuar ngrihen dhe dalin nga kupeja sikur nga jeta, e mokasinet vetëm ndalet pakëz anash për të liruar vend. Krejt qetë thuajse me mirësjellje. Nuk dridhen as kur breshëritë e para jehojnë poshtë pranë hekurudhës. Këpucët e gabuara dhe emri i gabuar bëjnë një hap mbrapa si spazmë, shkurt, pasigurtë, përgjërueshëm.
Kur pas vetes i mbyllin dyert e kupesë, mokasinet në dysheme lënë taman gjurmë të lagësht.
Mu në atë çast unë ngre shikimin, por nuk i shikoj sytë matanë. As ato nuk më shikojnë mua. Vetëm marrim frymë si njerëz të fundosur që kanë mbijetuar duke u mbajtur për kufomat që lundrojnë mbi ujë.
E pastaj e shoh të birin. Ma bën me dorë. Edhe ai mban në këmbë këpucë të njëjta të gabuara. Edhe emrin e ka të gabuar. E di se jam nisur me këtë tren për ta shpëtuar atë. Por, të gjithë bijtë janë të njëjtë – djem që u besojnë baballarëve. Do të bëhet mirë, bir, thashë shumë kohë më parë dhe për ta mbajtur atë premtim, i hap dyert e kupesë dhe bërtas: Çka keni o njerëz? Çka po bëni?
Në kujtim të Toma Buzovit dhe 27 shkurtit 1993.
Përkthim: Qerim Ondozi
Nives Maduniq Barishiq
Nives Maduniq Barishiq është dramaturge dhe shkrimtare. Përveç bashkëpunimit me teatrot si dramaturge, ajo ka shkruar një numër dramash të vlerësuara me çmime dhe një numër romanesh dhe librash të ilustruar për fëmijë. Tekstet e saj dramaturgjike janë interpretuar në radio e në teatro. Në antologjinë e Tomislav Sabljakut "Svaka priča na svoj način – hrvatska ženska priča Večernji list, 1964 – 2004" është botuar tregimi i saj i parë për të rritur. Romani për të rritur "Žene koje vrište u sebi" hyri në finalet e çmimit Ksaver Šandor Gjalski në vitin 2024. Autorja jeton dhe punon në Zagreb.
Kontakti: ljubacc@gmail.com, https://hrvatskodrustvopisaca.hr/hr/clanstvo/clan/nives-madunic-barisic
ažurirano: 06/03/25
