Нивес Мадуниќ Баришиќ
Чевли, не чизми. Чевли, мокасини, веќе износени. Левата по малку извадена од калап како кренато тесто и чорапите стуткани околу глуждовите. Човек би можел да помисли дека во купето влегол некој патник само за да праша дали има уште некое место. Обично тоа се такви чевли. Во нив нема насилство, нема ни злоба, ни зла крв, нема намера. Би можеле да му припаѓаат на некој друг сосема обичен човек.
Тогаш би можел да дишам. Во ушите не би ми татнело цело зовриено море.
Би можеле да влезат, да седнат на празното место, да се стиснат за да не нагазат некого случајно, да се извинат ако зазеле премногу место. Или, би можеле да продолжат понатаму, остро, во потрага по некое помалку натрупано купе, каде што би можеле со нога преку нога да се нишаат во воздухот. Би можеле да играат во ритамот на музиката во неговата глава. Кога би ја имало во таа глава. Мракот ја зафати сета музика во својата челуста и ја држи како нема кошута од чии очи течат солзи.
Сега сонцето ги допира неговите чевли, внимателно, по врвовите, како да ги опипува – имаат ли заби, ќе гризнат ли. Лузните од патиштата по кои оделе им даваат уморен изглед. Кога барем би можеле да се одморат, зашто кога би го посакале тоа, сѐ би можело да запре. Можеби би се сетиле на копнежот, на исчекувањето пред нечија врата, па потоа на фраерското шутирање камчиња за да се прикрие стравот од одбивање до некоја нежна мала чевличка без потпетица, со само едно или две ременчиња. Колку беше лесен животот тогаш. И беше живот, а не отворена утроба на бездна.
Сè уште стојат мокасините, а дивиот ѕвер во нив молчи. Надежта во телото ми шепоти: можеби се предомислува. Можеби чевлите, сепак, имаат некое значење. Можеби по чевлите се распознава човекот од ѕверот. Можеби сум поет.
Моите чевли се стиснати една до друга. Оние отспротива во купето се повлекле под седиштето и се сокриле, како да го влечат телото во нив долу под него, во скривалиште. Како да можат да помогнат.
А, момчето покрај мене има погрешно име и погрешни чевли. Зошто само ги ставило на нозете? На што мислело? Зарем не му било доволно името што не може да го сокрие. Би можело да биде само момче, можело да остане невидливо со вистински чевли какви што носат момчињата кои не знаат што е војна.
Чувствувам како телото му се топи. Врелината и смрдеата се лепат за мене.
Пред очите ми е син ми – чекори несигурно како патче во своите први чевли. Ги шири рацете и го фаќа воздухот пред да тресне како кукла на земјата и да заплаче. Го тешам. Ќе биде подобро. Тоа се само први чекори, сине. А, тој ме гледа и верува како што му верува синот на таткото. „Ќе биде подобро“, реков. Татковците кажуваат такви работи.
Име. Изговорено како прозивка. Чевлите отспротива уште повеќе се повлекуваат под седиштето. И моите сакаат да го направат тоа. Погрешните чевли и погрешното име стануваат и излегуваат од купето како од животот, а мокасините само се тргнуваат малку настрана да ги пропуштат. Сосема мирно, како да се љубезни. Не затреперуваат ни кога првите рафали одекнуваат долу до пругата. Погрешните чевли и погрешното име зачекоруваат наназад налик на штрекнување – кратко, несигурно, молежливо.
Кога ја затвораат вратата од купето зад себе, мокасините на подот оставаат темна влажна трага.
Дури тогаш го кревам погледот, но не ги гледам очите отспротива. Ни тие не ме гледаат мене. Само дишиме како давеници што преживеале фаќајќи се за труповите што пловат на водата.
А, потоа го гледам синот. Ми мавта. И тој на нозете ги има истите оние погрешни чевли. И името му е погрешно. Знам, тргнав со возов за да го спасам него. Но, сите синови се исти – момчиња што им веруваат на татковците. „Ќе биде подобро, сине“, реков одамна, па за да го одржам ветувањето, станувам, ја отворам вратата од купето и викам: „Што ви е, луѓе? Што правите?“
Во спомен на Томо Бузов и 27 февруари 1993 година.
Превод: Иван Шопов
Нивес Мадуниќ Баришиќ
Нивес Мадуниќ Баришиќ е драматургинка и книжевничка. Покрај тоа што со театрите соработува како драматургинка, напишала и низа наградени игрокази и десетина романи и сликовници за деца. Авторските драмски текстови ѝ се изведувани на радио и во театри. Во антологијата на Томислав Сабљак „Секоја приказна на свој начин – хрватскиот женски расказ Вечерњи лист, 1964 – 2004“, печатен ѝ е првиот расказ за возрасни што го напишала. Романот за возрасни „Жените што врескаат во себе“ влегол во финалето за Наградата „Ксавер Шандор Гјалски“ 2024. Авторката живее и работи во Загреб.
Контакт: ljubacc@gmail.com, https://hrvatskodrustvopisaca.hr/hr/clanstvo/clan/nives-madunic-barisic
ažurirano: 06/03/25
