Lidija Dedush
Kalova edhe një herë, pikë për pikë.
- EKV – Dum dum, kasetë
- Alan Fordi, Marti Misterija, Dilan Dog, Zagor – nga një numër
- Walkmani dhe një palë baterish rezervë të cilat i mbaja fshehur për tre muaj në pritje të mundësisë së këtij çasti
- Deodoranti me erë dhe i lyer nën sqetullat me djersë
- Fëmijët e Mesnatës së Rushdit të cilin nuk arrita ta kthej në bibliotekë para se të digjej.
“Kjo është e gjitha?”, më pyet lokja.
“E gjitha”, u përgjigja.
“E rrobat?”
“Ti më the më elementaret!”
“A mendon ti të sillesh lakuriq rreth e rrotull?”, tha lodhshëm.
Gjithsesi, të gjitha rrobave tona u vinte erë bodrumi, sepse e kaluam një muaj të tërë pa dritë të ditës. Shtatë familje katëranëtarëshe në një hapësirë pa dritare, ditë e natë. Lagështia na ishte futur në palcë, e ujë për larje nuk kishte. Edhe po të kishte, nuk do ta shpëlante dot atë erë.
Shtatë familje, njëzet e tetë frymë. Para “gjithë kësaj”, përshëndeteshim vetëm në lift. E tash, të detyruar nga “e gjithë kjo”, që ne e përdornim si eufemizëm për të mos e thënë atë fjalë të llahtarshme e cila fillon me shkronjën L, rrinim bashkë në bodrum si një familje. Dhe kur dikush dilte nga bodrumi, frikësoheshim dhe prisnim të kthehej, si të ishim duke e pritur dikë tonin.
Dikur mendoja se do të bëhesha diçka tjetër. Person i marrë dhe krejt i ndryshëm nga pleqtë e mi. Marka e familjes sipas së cilës pleqte e mi do t’i ndalin në qytet dhe t’i pyesin për mua, e motrën time do ta përmendin sipas “kjo është motra e filanes, e ke parasysh, njihet për këtë dhe atë”. E tash kisha rroba dhe frikë plot lagështi.
Në dhomë ishte terri. Edhe pse ishte vetëm gjysmë metri larg meje, lokes sime nuk ia shihja dot fytyrën. Por, energjia të cilën e përçonte mua më shkaktonte nervozë dhe frikë dhe kështu unë e dija se diçka nuk po shkon si duhet. Ishte e përhumbur. Nxirrte nga dollapi dhe mbi shtrat i paloste brekët, çorapet, bluzën jeshile me kapelë me mëngë të gjata, tjetrën me mëngë të shkurtra të cilën ma kishte zgjedhur me zbritje sipas shijes së saj. E kurrë nuk pati shije. Më blinte, e unë i urreja, xhemperë e pantollona somoti të gjerë me ngjyrë jashtëqitjesh, xhaketa me supe të fryra për zonja dhe dolçevita të leshta të cilat më shponin dhe pastaj kruhesha në gjithë trupin dhe bëja flluska të cilat nuk guxoja t’ia tregoja sepse shpërthente belaja. Thjesht nuk ia rrokte. I urreja ato tesha dhe kisha alergji prej tyre. Metaforike. E ajo i blinte me ngulm sepse ishte shumë me rëndësi të ruhej standardi, cilësia, kështu thoshte. “Shih çfarë cilësie ka kjo”, thoshte. “Nuk do t’i blemë ato bluza mikimaus sepse shqyhen për tri ditë, këtë mund ta veshësh edhe në mot”.
Në dhomën e ndejës priste motra me listën dhe gjërat e saj.
“Më jep të shoh çka more ti”, i thosha motrës dhe e hapja çantën. Gjërat e saj tashmë ishin palosur në fund. Gjithmonë më nervozonte me rregullin dhe saktësinë e saj.
- Maskara
- Buzëkuqi – ngjyrë sedefi
- Cinabari
- Pudra
- Letra e Hikmetit.
Letra e Hikmetit në të cilin i shkruan për dashurinë e cila i ka bërë bashkë, e tash po i ndan, se do ta presë, se edhe ai së shpejti do të dalë e ta gjejë kudo që ishte. Mendonte se unë nuk e di. E unë i kam lexuar të gjithat. “E dashuria ime, do të doja me qenë bashkë, por koka ime lëkundet në re të zeza dhe ato re të zeza më ndjekin pa pra dhe m’i mjegullojnë sytë”.
E kam parë njëherë. I bukur dhe i pashkollë. Nuk kishte përgjigje për pyetjen se cili ishte libri i tij i preferuar.
“Grim dhe asgjë më shumë?” e pyeta.
“Po, edhe!?”
“Ç’të duhet grimi, ti ke të dashur”.
“Po unë s’kam vdekur”, m’u përgjigj ftohtë, si të kishte vdekur.
Mbi gjërat e saj fillova t’i paloj gjërat e mia. Çanta e udhëtimit ishte vërtet e vogël, kishte mbetur nga kohërat kur plaku shkonte në udhëtime zyrtare të fundjavës dhe kur shërbente për as tepër, as pak, tamam gjëra të cilat i duheshin për në hotel:
- Brekë rezervë
- Çorapa
- Një kuti të Jugosllavisë
- Makinë rroje
- Këmishë rezervë
- Brushë dhe pastë dhëmbësh
dhe fertik.
Gjithmonë në fund ishte fertik, kështu plaku e mbaronte çdo listë.
U krye.
Shpeshherë, ngase mendonte se na dukej qesharake, e tregonte anekdotën për një burrë të katundit të tij i cili shkonte në komunë për t’i regjistruar katër fëmijët e tij. Franc, Pavle, Jozha, Shtef dhe fertik, thoshte, dhe zyrtarët në libra e regjistruan edhe fëmijën e pestë – Fertikun. Nuk na dukej qesharake, por qeshnim nga mirësjellja.
Tash motra e mbështolli me këmbë çantën gjysmë të mbushur në të cilën mund të futej edhe ndonjë gjë, por asnjëra prej nesh nuk donte t’ia dinte më. Lokja ofshau: “Eh, gjithsesi po shkoni vetëm për dy javë. Gjërat i keni këtu, kur e gjithë kjo të qetësohet…”
Kur e gjithë kjo të qetësohet. Të gjithë thoshin kështu. “Po pse po mërziteni, nuk do të zgjasë kjo shumë, maksimumi një muaj”. Përpiqesha të mos mendoja për gjithçka që po lija pas.
Librat.
Pllakat. Sa i kisha siguruar Talking Headsët kur u ndal rryma.
Albumet me fotografi.
Stripët.
Ditarët në të cilët i shkruaja banalitetet si “e pashë A-në dhe zemra më fluturoi nga gëzimi”. Budallaqe.
Letrat të cilat Milica dhe unë i shkëmbenim gjatë pushimit kur ajo shkonte te tezja në Beograd, e unë te gjyshja në Varazhdin.
Kasetat në të cilat e incizoja muzikën nga radioja. Nëse dikush më pas i gjente dhe i dëgjonte, mund të shihte se në çka po shndërrohesha. Nga dëgjuesja e ëmbël e Whitney Houstonin dhe Kylie Minogueit në wannabe pankere të egër, kompilacioni i fundit i Sex Pistolsëve, Clashit dhe Smithsëve të së cilës ishte incizuar aq shpesh saqë ishte këputur, por unë ia kam dalë ta ngjitja me shirit dhe të vazhdoja ta dëgjoja.
Ndihesha tmerrshëm. Më villej. Nga fundi i prapanicës në këmbë dhe duar, drejt kokës, përhapej valë-valë. Sikur donte të shpërthente në brendi. Më e keqja ndodhte brenda zorrëve. Njëkohësisht kisha nevojë të pshurrem. Vite më vonë psikiatrët do të më thonin se kjo ishte tendosje e shkaktuar nga trauma. Por, unë nuk doja të tregoja se si ndihesha. Plaka e tregonte këtë për të trija. Motra ishte e ftohtë akull, së paku nga jashtë. Kështu ishte përherë. Zemërgur. Vetëm një herë e kam parë të qajë kur plaku për shkak të muzikës shumë të zhurmshme ia behu në dhomë dhe, me shumë shamatë, nga gramafoni e nxori pllakën dhe e theu me gjunjë. Të nesërmen e bleu një të ri, por kurrë nuk na kërkoi falje.
Ishte natë e qetë, të tillë nuk e kishim tash e katër muaj. Nga largësia depërtonin të shtëna sporadike, shumë larg për t’u brengosur. Dëgjoja dhe prisja trokitjet mbi radiator në banjo, shenjë se Milica ishte zgjuar dhe më dëshiron rrugë të mbarë. Dikur jetonte mbi banesën time. Në kohë normale, para se të niste e gjithë kjo, ne kishim shenjat tona për t’u marrë vesh. Kodin tonë. Pesë goditje të lehta nënkuptonin “këtu jam, a je edhe ti”. Dy goditje të njëpasnjëshme ishin “a janë pleqtë në shtëpi”. Dy goditje të ndara ishin shenjë se nuk janë, vetëm një goditje se janë. Nëse ajo i bënte dy goditje të ndara, unë shkoja te ajo, dhe anasjelltas. Lart, tash jetonte një familje tjetër. Milica me të sajët kishte shkuar në Beograd kur filluan krismat. Ne u thanim rrobat mbi radiatorë sepse nuk kishte kohë për paketim normal. As për t’u përshëndetur. I mbaja brekët e saj në dorë dhe qaja.
U ula në WC dhe u sorollata me shpresë se do të vonoheshim edhe për te Voja edhe për në autobus edhe për në jetën e re e cila po na priste. Mua nuk më mashtronte dot optimizmi i rremë se e gjithë kjo do të qetësohet dhe se, për dy javë maksimum, do të kthehemi në shtëpi. Gjaku i tepërt linte të kuptohej se nuk qe ashtu. Përndryshe, edhe ata të Milicës mendonin se po shkonin për dy javë. Këtë nuk doja ta thosha para lokes. Ajo e kishte ndrequr Vojën, ajo do të na përcillte tek autobusi. Ajo do të kthehej këndej dhe për tri vjet me radhë, çdo ditë do të presë që dikush t’i tregojë nëse fëmijët e saj kishin dalë të gjallë nga qyteti.
WC-ja ishte e mbyllur sepse ujë nuk kishte me javë të tëra. E sillnim me bidonë nga vendi qendror në kuart ku, një herë në javë, vinte kamioni. Një herë lokja nuk u kthye për orë të tëra. Mendonim se e kishte palosur snajperi. Kur u kthye, rreth qafës e kishte një gajtan me dy bidonë pesëlitërsh dhe po aq në duar. Të kishte njëqind duar, nuk do t’i kishin mjaftuar. Thoshte se në WC muti ishte tharë në vertikale dhe se tash as dreqi as i biri nuk do të mund ta lante. “Të dhjefsha fatin”, thoshte, “nëse nuk më vret ai nga kodra, do të më vrasë ky nga muti”.
Tash në çantë na kishte futur edhe disa peceta, dy peshqirë dhe vazhdoi të sillej e pështillej nëpër banesë si pula pa krye sepse “gjithçka duhet, e për asgjë s’ka vend”.
Ishte akoma natë kur erdhi Voja – ushtari i cili duhej të na çonte deri në Stup. Nga aty shkonin dy autobusë me të cilët ne do të duhej të shporreshim nga këtu. Nga kjo luftë e dikujt. Nga vendi ynë e deri në Stup duhej vozitur mbi njëqind në orë në zigzage. Përndryshe, të iku koka nga snajperi.
Pak më i madh se motra, në uniformë ushtarake, me flokë të yndyrshme, Voja tha: “Ecim menjëherë. Për gjysmë ore do të bëhet dritë dhe do të na shohë ai lart”. Mami na puthi të dyjat. Në sytë e saj, si pikat e infuzionit, fryheshin lotët, por nuk u dha. Mori çelësat, e preku xhepin sikur po kontrollonte nëse e kishte marrë jetën, dhe tha: “Shkojmë”.
E në kokën time jehuan fjalët:
‘And we’re not little children
And we know what we want
And the future is certain
Give us time to work it out’[1]
Dhe për herë të parë doja ta përqafoja loken dhe t’i them se xhemperët e shëmtuar nuk më pengonin. Dhe se plaku do të kthehej. Dhe se e gjithë kjo do të kalojë. Dhe e futa dorën në xhep për të parë në ishte aty ajo listë. Pa të nuk shkoj.
Shkruante:
- Xha Ibro
- Xha Pajo
- Komshiu Tadiq
- Komshiu Aco
- Plaku im.
I cili me atomët e fundit të guximit kishte sharravitur përfundi:
Dhe fertik.
Përkthim: Qerim Ondozi
[1] T. Heads, Road to Nowhere
Lidija Dedush
Lidija Dedush ka lindur në vitin 1977. Ka shkruar tri përmbledhje me poezi dhe një dramë, dhe është duke punuar për një roman dhe një përmbledhje me prozë të shkurtër. Për poezi është shpërblyer tri herë, ndërsa tekstet e saj janë përkthyer në anglishte, frëngjishte, maqedonishte, lituanishte dhe greqishte dhe janë botuar nëpër revista në Kroaci, rajon dhe botë. Për tekstin më të mirë dramatik bashkëkohor, në vitin 2022 ka marrë shpërblimin e Teatrit Kombëtar Kroat në Zagreb. Është anëtare e Shoqatës Kroate të Shkrimtarëve. Jeton me dy mace, punon dhe shkruan në Varazhdin.
Kontakt: dollutkica@gmail.com, Facebook: erzsebethorko
ažurirano: 22/02/23
