Duhet të bëj diçka me këpucët

Marija Starçeviq

Qëndroj me Majën në shtegën përpara fakultetit të veterinarisë. Më habit pak që mu në mes të qytetit ekziston një shteg, një udhë me bar të shkelur e të vdekur, si tek unë në fshat. Ecja nëpër bar të gjatë në të cilin ndoshta fshihet ndonjë gur i mprehtë a dielli a jeta a gjarpri. Ta kafshon kyçin shpejt dhe tinëzisht, ta qëllon mishin për një sekondë saktë dhe helmueshësh, fatalisht. Ta shkërdhen mamanë. Këtu te fakulteti i veterinarisë realisht nuk ka gjarpër, nuk fshihet asgjë, mbase ndonjë udhëtar, por unë prapë shkel me kujdes, dhe preraz bëj hapa dhe kërcas me këpuca siç e kam shprehi. Shualli i majtë më është shkapur dhe ec pas meje. Maja hap qesen nga dyqani. Shikon mos ka ndonjë vrimë. Nuk ka. Ngjitësi rrjedh nëpër plastikën e hollë. I shikoj këpucët e mia, shuallet nuk i kam më të mira, e kanë hapur gojën si ato plakat e papuna që kurrë s’e mbyllin gojën. Edhe i majti duket se më ka tradhtuar, i shkëputur dhe i përhumbur, pak i baltosur. Më vjen turp. Duhet të bëj diçka me ato këpucë. Ndoshta duhej t’i kisha ngjitur para kësaj ndërmarrjeje, sa kishte ngjitës. Maja merr frymë dhe qesja shndërrohet në flluskë. Peshku ka flluskë. E ka edhe njeriu nga televizioni, nga Ditari, pa duar, por merr frymë në të nga shtrati i spitalit teksa kamera xhiron. Ai ka qenë në luftë. Para luftës kishte duar dhe mushkëri dhe emër dhe jetë. Tash e ka një flluskë dhe televizor dhe turpërohen nga diçka. Nuk jam e sigurt për çka, por duhet të jetë diçka e madhe, meqë ai është aq i vogël. Turpi i tij më dhemb, e ndaj me të, edhe unë turpërohem, prej shuajve dhe prej tij, prej njeriut të panjohur me flluskë. Turpërohem nga thonjtë e mi të kafshuar dhe xhepat bosh dhe që nuk kam martinka origjinale dhe xhaketë vietnami dhe gjithçka. Flluska në TV fryhet, është e tejdukshme, e argjendtë dhe e bukur. E Majës është e ngjashme. Merr frymë shpejt dhe gllabërueshëm, ngjitësi është vesa e argjendtë në flluskë. Ma ofron flluskën e njeriut nga spitali dhe unë marr frymë sikur ai, ndoshta ajti nga qesja shpresa ime e fundit. Marr frymë gjithnjë më thellë dhe më fortë, më gumëzhin koka, qesja zvogëlohet dhe tkurret, bota ime është e ngjitur, e tkurrur në një pikë, në vesën e argjendtë në flluskë. Maja dhe unë jemi peshq në të thatë, dy peshq të ngordhur në shtegun poshtë fakultetit të veterinarisë. Në çastin kur e flak qesen, fjalët më nuk na duhen. Ia lexojmë mendimet njëra-tjetrës derisa kokat na gumëzhijnë. Vonohemi në orë. Edhe udha te fakulteti i veterinarisë edhe peshqit e ngordhur edhe ish-njeriu nga TV-ja me flluskë edhe lufta edhe qesja mbesin në bar. Vrapojmë të mbërrijmë 42.

Ulemi çuç poshtë kaçubes në parkun tek Autokomanda. Çfarë kaçube e mjerë, toka është e thatë, kaçubeja e rrëgjur. Përpara nesh është stacioni me njerëz që nxitojnë. Edhe ata janë rrëgjuar sikur kaçubeja poshtë të cilës jemi ulur çuç. Vetëm se nuk e shohin. Nxitojnë kot sepse autobus nuk ka dhe nuk do të vijë, së paku për një kohë. Nuk e dinë se janë rrëgjuar sikur kjo kaçube dhe sikur kjo tokë në të cilën s’mund të mbështetesh në asgjë, as në autobus, prandaj presin ashtu të qetë e të nënshtruar. Mbështeten në Ditarin i cili thotë se gjithçka është për mrekulli. Vrite të afërmin, fito dekoratë, prit në radhë për bukë a benzin te shverceri, shërbehu pak nga sakramentet nga radhët, gjysmë e bardha dhe benzini janë trupi dhe gjaku i Krishtit. Dhe besoji Ditarit dhe radhëve. E radhë tash e një kohë nuk ka, dhe koha është relative. Kurrë nuk e kuptoja fizikën, por atë segment të vogël po, sepse ishte më shumë filozofi se fizikë. Koha është relative. Ajnshtajni e vërejti këtë me mençuri, edhe pse kurrë nuk mendoi faktikisht se koha është relative kur e pret autobusin i cili nuk do të vijë kurrë ose do të vijë i stërmbushur, ashtu që njerëzit qëndrojnë dhe bien, dhe do të presësh prapë, aq sa minutat duken si orë, e orët nuk i vëren sepse në mendime tashmë je në shtëpi, kështu më lehtë notohet mes trupash kutërbues të palarë, mes sardelesh që trazohen. Ndërsa rri poshtë kaçubes së rrëgjuar, mbi njerëz-sardele të rrëgjuara, në stacionin e rrëgjuar, në vendin e rrëgjuar, dua të jemi tjetërkund ose të mos jem. S’ka rëndësi.

Si gjithmonë, shikojmë a ka qesja vrima. Nuk ka. Maja shtrydh ngjitësin a ndoshta dorën time, nuk mbaj mend, por s’ka rëndësi, sepse jemi një në dëshirën që të mos jemi të rrëgjuara sikur kjo kaçube, këta njerëz e ky vend. Ndoshta dora e saj është dora ime. Dhe qesja prapë bëhet tullumbace, marrim frymë me radhë, kësaj here nuk është flluska e vdekur e ish-njeriut nga TV-ja, por tullumbacja është zepelin, udhëton larg, dhe askund.

Jemi larg, lart.

“Udhëtojmë mbi qytet,

qyteti qesh, na shikon,

ikim në një mëngjes të ri,

mbi qytet, poshtë nesh

Nuk mbesim pa frymë,

Fëmijët e vegjël

Nuk dinë ç’është frika”.

E frikësohemi. Frikësohemi shumë. Nga vetja, nga bota që s’e kapim dot, nga njerëz të rrëgjuar poshtë parkut me kaçube të rrëgjuara. Na duket, ndoshta kemi fluturuar me shekuj a vite, apo ndoshta ato ishin vetëm minuta a sekonda. Koha është relative.

Njerëzit e rrëgjuar lëvizin, shtyhen, rivendosen dhe grupohen. Shenjë e sigurtë se po vjen autobusi. E flakim qesen dhe vrapojmë në 42. Prapë jemi vonë, fuck, por bota po vonohet prapa vendit i cili po rrotullohet shumë shpejt. Dikush dikë do ta mbërrijë.

Maja dhe unë sot nuk u vonuam. U futëm në shkollë triumfalisht, me kohë, si fitimtarë, duke mos nxituar sepse ishim aty përkundër autobusit i cili po vonohej dhe në të cilin është e pamundur të hysh pas ndalesës së parë. Përkundër ligjeve të fizikës që parashikojnë numrin e trupave kutërbues të cilat mund t’i mbajë një shufër. E kemi mposhtur fizikën, logjikën dhe universin. Nuk u ndalëm në parkun te fakulteti i veterinarisë as tek ai në Autokomandë. Vetëm erdhëm në shkollë. Ishte e njëjtë si gjtihmonë, e madhe, e mermertë, e ftohtë, dhe prapë nëpër të rridhte murmuritja të cilën kohë pas kohe e ndërprisnin britmat. Shkolla ta kujtonte pak xhunglën, në fakt më shumë kopshtin zoologjik. Aty natyrat tona të egra rebele ishin sikur të robëruara dhe nën mbikëqyrje, së paku pjesërisht. Na lejonin të pinim duhan në fund të korridorit, poshtë wc-së dhe pastaj era e duhanit përzihej me erën e parfumit, pubertetit, frikës nga kujdestari, emocioneve për shkak të afërsisë së simpatisë; nganjëherë ndihej edhe era e disave që garonin se kush do të lahej më së paku, ose marihuanës nëse dikush kishte aq guxim sa të pinte në wc.

Ajri ishte i rëndë dhe ta zinte frymën, mezi arrinim të merrnim frymë në atë korridor. Zakonisht shumica nuk kishte cigare, por e kishte pasionin për duhan sikur të njeriut i cili tash e 30 vite e ndez duhanin që në shtrat, me t’i hapur sytë. Ata të cilët zbuloheshin dhe e nxirrnin paketën e plotë, për 5 minuta mbesnin po aq të mjerë e të gjorë si të gjithë të tjerët, pa furnizime, prisnin medet që në pushimin e radhës.

Nuk e di pse, por shpresë kishim. Besonim, pak me naivitet, se këtu do të gjejmë mirëkuptim, se do të na shfaqet diçka, ndonjë kuptim, shpjegim, domethënie. Se diçka do të ndodhë. Më bukur dhe më ndryshe. Nga diku, diçka, sot. Nuk ndodhi. Dita ishte e dhjerë dhe e mjerë e errët si krejt të tjerat. U nisëm në ekskurzion nëpër lagje që nga ora e dytë e mësimit. Ndoshta kishim matematikë, ndoshta psikologji, ndoshta histori të artit. Shkolla gjendej në pjesën elitare të qytetit shenja mbrojtëse e së cilës ishin vilat, nga ato të paraluftës, para të gjitha luftrave, deri tek ato të rikompozuara, kiç, të cilat dëshmonin për tepricën e lekëve dhe mungesën e shijes. Një profesoreshë na udhëhiqte furishëm rreth e rrotull për të na i ilustruar stilet e artit me shembullin e atyre vilave. Luanët, shenja mbrojtëse e estetikës së rikompozuar, nuk shiheshin shpesh në atë pjesë, por tek-tuk dilte ndonjëri për ta shpërfaqur mjerimin e elitës së re. Profesoresha i kapërcente në ligjërata, eventualisht u jepte ndonjë koment përbuzës. Teknika e bardhë e plaçkitur, ajo e përgjakshme, e anadrinisë, po ashtu nuk ishte temë e ligjëratës. E kishte të tilla, ih, sa frigoriferë të tillë kishte, sa televizorë, frigoriferë, video-rekorderë, objekte arti dhe stoli nga shtëpi të shkretuara e të prera, vetëm muret e vilave të snobëve po i fshihnin.

Dhe atë ditë i shikonim ato shtëpi luksi, me pikëpyetje dhe kurreshtje, me sytë e Majës nga banesa në katin e trembëdhjetë të soliterit dhe me të mitë të perifesië, të mësuar me pula në oborr. I shikonim pa keqdashje dhe zili, me përkushtim, duke kërkuar të zbrazëtën ose të boshatisur. Dhe ishte njëra, veç me tulla, sa ishte nisur, por pa punëtorë, njëkohësisht e pakryer dhe e braktisur, së paku dukej ashtu, pak drithëruese. Tullat ishin të reja dhe të paprekura nga koha, por vende-vende kishte mbirë bari. Ndoshta pronari nuk është kthyer nga mësymja, e ka ndalur plumbi i njeriut drejt shtëpisë së të cilit është sulur, ndoshta e ka nënvlerësuar dilerin në lagjen e të cilit është futur pa bekimin e tij. Ndoshta thjesht ka mbetur pa lekë. Ndoshta e ka nisur shtëpinë para luftës, dhe pastaj është larguar nga vendi. Sidoqoftë. Sytë tanë prej soliteri dhe periferie mendonin të njëjtën gjë dhe pajtoheshin. Shtëpia ishte e braktisur. Dhe e jona. U futëm triumfalisht, pushtues të cilët askush s’i bëri hesap. Rreth e rrotull ushtria i vëzhgonte të shiturit, tradhtarët vendorë dhe dezertorët. Disa ushtarë kaluan pranë nesh. Ishim jo më shumë se ajri. Ata gjurmonin mashtrime dhe hije. Edhe ne ishim hije, hije të asaj që do të mund të ishim sikur bota të qe jona. Bota nuk qe jona. Mashtrimet e tyre nuk ishin tonat. Lufta e tyre nuk na përkiste. Ndoshta për këtë arsye nuk na vunë re.

Sërish e shikuam qesen dhe kërkuam vrima. Nuk kishte. Dhe sërish një nga duart tona e shtrydhi ngjitësin nga tubi. Bota derdhej në qesen pa vrima. Në të soliteri i Majës dhe oborri im me pula frymonin njëri pranë tjetrit. Shkolla, profesoresha, luanët e paturpshëm, teknika e bardhë ogurzi, shkallët e zjarrit, strehat, gjyshi im i ndjerë, komshiu nga i njëmbëdhjeti i cili u kthye nga fushëbeteja dhe shtin natën në ajër, shokët në renë e tymit në fund të korridorit, qyteti i tërbuar, vendi i shkërdhyer, derdheshin në qesen pa vrimë për ta gjetur fundin aty. Bota e tyre e mbrapshtë cijaste drejt nesh nga cepi i qeses. Ne merrnim frymë.

Përkthim: Qerim Ondozi

Marija Starçeviq

Marija Starçeviq lindi në vitin 1982 në Beograd, ku ka mbaruar shkollën fillore dhe të mesme, si dhe studimet themelore dhe të magjistraturës në Fakultetin Filologjik në Beograd. Nga viti 2010 punon si profesoreshë e gjuhës serbe, lektore dhe content writer. Ndjek temat aktuale socio-politike për të cilat shkruan në mediat e shkruara dhe elektronike. Është nënë e dy vajzave.

ažurirano: 20/03/25