Afrim Demiri
Saherë Buti hap derën e frigoriferit, një dritë e ftohtë, e lagësht, ia mbështjell trupin. Në sytë e tij me shpejtësi gjësendet në dhomë humbin formën. Instiktivisht, me të shpejtë e mbyll derën dhe gjësendet rikthehen në përmasat e tyre, kurse atij i kthehet ndjenja e qetësisë. Prej ditës në ditë, prej vitit në vit, prej pasluftës e këndej, Buti ka krijuar varësi nga hapja dhe mbyllja e derës së frigoriferit. Kjo gjë i ndodh vetëm atëherë kur është i vetëm në dhomë. Ndjesia se diçka e tij është në dry në brendësi të frigoriferit, nuk e lë të qetë. Derisa dera mbyllet në tërheqje të vakuumit me një bram të lehtë, mendja e tij kyçet në errësirën e frigoriferit. Lëvizja e derës së frigoriferit është bërë kufiri në mes transcedentales dhe reales së Butit, ashtu siç në një lojë të fatit, përditshmëria të bëhet e padiktueshme. Ai ka filluar ta shohë veten sa jashta, sa brenda frigoriferit, si të ishte një qenie, që po të rrinte gjatë jashtë do të prishej me kohë dhe i duhej të strukej në brendësi të kutisë së bardhë.
Butit si sot i kujtohet fëmijëria, kur frigoriferi i markës „Obodin“ për herë të parë kishte zënë vend në korridorin e shtëpisë së tij tridhomëshe. Sintagma „teknika e bardhë“, kishte hyrë në fjalorin e tij fëmijëror me gjithë enigmën e mënyrës së formimit të akullit brenda tij.
Nëna e tij, me një të qendisur me tentene e kishte mbuluar frigoriferin, duke e cilësuar si pjesë të orendive shtëpiake. Para se të vinte frigoriferi, në shtëpinë e Butit, mbretëronte një qetësi vetmie. Më pas kyçjet-çkyçjet, dran-danget e frigoriferit, kishin filluar ta thurin refrenin e zhurmës së cijatjes industriale. Butit frigorigeri i dukej si një kafshë e bardhë e panjohur që kishte hyrë befasisht në zemër të shtëpisë, e zhytyr në erën e jorgavanëve.
Një cijatje e tillë Butit edhe sot nuk i shkoqej nga koka. Kishte kohë që i dukej se në frigorifer, në atë pjesën dalluese të ngrirjes së thellë ka konzervuar luftën. Dhe kurdoherë që hapej dera, atij i dukej se lufta dilte jashtë, si një duhmë e djathit të prishur. Shpesh ndër dhëmbë shqiptonte vetëm fjalën Frigo, e cila në shqipe ishte shumë afër fjalës frikë. Në fund të fundit a s‘e kishte pasur çdoherë frika ftohësinë e vet?!
Kjo ftohtësi e frikës, Butit ia kishtë zënë frymën gjatë luftës. Derisa në qiellin mbi lagjen e tij bombat ndriçuese nga aeroplanët e NATO-s formonin rrufetë e shpresës, ai nëpër frigoriferët e shtëpive të braktisura mblidhte ushqimin e mbetur, si thërrimet e bukës së fundit në përralla. Sa herë e hapte derën e ndonjërit prej frigoriferëve të lagjes drita e ftohtë ia vërbonte për një çast shikimin, pastaj shpesh hapësira e bardhë boshe ia vriste shpresën e mbijetimit. Nën kërcënimin e vdekjes, që përhapej në lagje si frymë kundërmuese, ajo dritë e verdhë e ftohtë nga frigoriferi së bashku me cijatjen filluan ta shëronin urinë e tij vrastare. Frigoriferët e lagjes filluan t’i dukeshin si hamabarët me grurë dhe ata filluan të zbrazeshin, ditë për ditë nga pak. Kur rastiste që frigoriferi të mos bënte zhurmë dhe as të mos kishte dritë, ai e paragjykonte fundin e jetës së tij dhe të familjes. Sa e sa herë në fëmijërinë e hershme kishte luajtur fshehtas në hamabarët e zbrazët, kurse tash i vinte ndjenja që të futej në frigoriferët e zbrazët dhe të mos dilte nga aty.
Për t’u futur në shtëpitë e lagjes Butit nuk i duheshin më çelësa, së bashku me Rushin, rojtarin e vetmisë së shtëpive të braktisura, ata filluan t’i zbrazin jo vetëm frigoriferët, por edhe shishet e alkoolit. Alkooli zhurmën e bombardimeve e zbuste, si të ishte ajo zhurmë e përplasjes së dyerve nga era. Kurse frikën e trimëronte paksa. Shtëpive të lagjes iu kishte rënë një pafajësi, siç u bien në fytyrë të posavdekurve. Ato filluan t’u përngjajnë ish- pronarëve të tyre, të cilët i kishin braktisur. Buti dhe Rushi u bënë çifti i lagjes, që luanin rolet e fundit në filmin, që po thurrej para syve të tyre. Ata dukeshin si „i trashi“ dhe „i holli“, në filmin bardh e zi.
Natën frika filloi të mos ushqehej vetëm nga terri. Kur ndalej rryma, të gjithë thoshin se ata po e ndalin rrymën se sonte e paskan plan të na masakrojnë, kurse kur vinte rryma askush nuk guxonte të gëzohej sepse edhe atëherë dyshohej se ajo vinte bashkë me mundësinë e masakrës nga forcat policore serbe. Në radion lokale jepej urdhri që dritaret të mbylleshin dhe as drita e qirinjve të mos dilte jashtë, se shtëpitë mund të bëhen cak i bombardimeve të NATO-s. Buti sa nuk çmendej, dhe të gjithë filluan ta shohin dritën si të rrezikshme. Madje, lidhja e frikës me dritën, si në një lojë virusale, i kishte prekur edhe ushtarakët armatosur serbë. Ata kishin thyer dyert e shtëpisë së fqinjëve të Butit, nën frikën se dikush po e ndez dhe po e fik dritën, në katin e tretë të shtëpisë përballë, kinse duke i dhënë kështu sinjale sekrete dikujt prej luftëtarëve të malit. Dhe si zakonisht që ndodh, dyshimet kthehen në paradokse, rrodhi që ajo dritë e poçit, nuk kishte kontakt të mirë dhe vetevetiu herë ndizej e herë fikej. Kur e mësoi Buti këtë, iu kishte kujtuar se si edhe drita e frigoriferit të tij, shpesh kur dukej e fikur, mjaftonte një përplasje dere dhe ajo ndizej. Kjo analogji rasti e kishte barazuar frikën e Butit të stresuar, me atë të njerëzve të armatosur dhe Buti ishte ndier si një fitimtar i vogël. Merre me mend, paska mësuar Buti se edhe ata nën armë, brenda uniformës paskan pasur frikë.
Mirëpo, as batutat dhe rrëfimet nga lufta, në ditë të paqes, nuk e liruan Butin nga frika e dritës së ftohtë. Fjalën frigorifer ai filloi ta ndajë në rrokje të tmerrshme frigo-ri-ferr, dhe në formë të anagramit, ai donte ta shqiptonte si „frika ri Ferr“. Kjo lojë morbide i ishte shpeshtuar, kur mësoi se në një liqen në Serbi një frigorifer po nxirrte kufoma njerëzish në ujë. Si nga një përbindësh legjendash, nga frigorigeri pa zhurmë dhe pa dritë po dilnin kufomat, duke ia dhënë ujit mundësinë të flasë në emër të tyre. Të vërtetën uji e nxirrte, siç nxjerr një valë zemërimi. Çfarë kërkonin kufomat e të vrarëve shqiptarë në brigjet e një liqeni të panjohur. Banorët serbë që kishin bërë përpjekje, në një ditë vere, të rreziteshin buzë liqenit kishin hasur në trupa gjysmë të dekompozuar shqiptarësh. Liqeni nuk e kishte përpirë dot atë masakër të dytë me njerëz të vrarë.
Buti, në shtëpinë e tij, me të dëgjuar këtë lajm, kishte fikur televizorin dhe kishte hapur derën e frigoriferit i frikësuar se nga ai po dilte një zë ushtues. I dukej se dëgjonte zërat e të vrarëve. Por ishte vetëm drita e fohtë, që ndriçonte dhomën e tij të vetmuar dhe ai shpresonte se luftën e kishte futur në pjesën e ngrirjes së thellë dhe se nuk do ta shkrinte kurrë më.
Buti nuk mund ta përpinte faktin se lufta nuk kishte përfunduar ende, derisa kufomat vërshonin liqenin.
Doli në dhomën e gjumit që të flinte larg cijatjes së frigoriferit, e i shkoi ndërmend se në mos edhe frigorigeri i liqenit ishte i markës „Obodin“.
Afrim Demiri
Afrim Demiri lindi në vitin 1960 në fshatin Sazli, në Ferizaj. Me letërsi filloi të merret në vitet e 80-ta, duke shkruar poezi, tregime të shkurtra dhe reportazhe. Disa herë punimet e tij u shpërblyen në konkurse të ndryshme. Më 1994 klubi letrar De Rada e botoi përmbledhjen e tij me poezi "Fjongo e zezë". Në periudhën 1997-2015 ka botuar shkrime publicistike si korrespodent i gazetës Koha ditore. Në vitin 2003 e mori shpërblimin Korrespodent i vitit, nga Shoqata e Gazetarëve të Kosovës. Gjithashtu, ishte bashkëthemelues i gazetës lokale Ferpress dhe redaktor i informacionit në TV Tema.
Kontakti: af_demiri@hotmail.com
ažurirano: 04/02/20
