Milosh Perishiq
Ai nuk merr pjesë në biseda kafenesh, gjithmonë hesht, në praninë e tij kafeneja nuk mban erë tymi por erë rreziku të padukshëm. Duket i ftohtë e i ashpër, por ai qan kur sheh ndonjë kafshë të shkelur në rrugë. Nuk është as kjo e lehtë, të dhjefsha jetën e tillë.
Ai zakonisht shikon qetë – o hapësirën e tymosur rreth vetes o vorbullën që krijon ndërsa me shkujdesje e sjell gotën rreth e qark. Në dorën tjetër mban rruzaret nga rruaza qelibari, të cilët dëshiron ta fshehë sepse i vjen turp që është besimtar, thuajse besimi është veçori e të dobëtit. Prapa vështrimit të turbullt preja e syve të tij të zi fisnikë është ndonjë yll i pakapshëm, pa emër e numër, pa histori e fat. Teksa e afron gotën te buzët, ajo dritë e largët vazhdon të shkrepë, mbase edhe e josh, por kot, se përveç që s’ka ku të shkojë më, s’ka as nevojë për një jetë më të qëndrueshme se kjo. Mund të më shikojë vetëm mua nëpër fundin e qelqtë, dhe këtë e bën aq shpejt dhe mezi dukshëm, duke mos dashur ta prishë qetësinë time të palëkundur.
Mbase edhe i vjen keq që nuk jam rehatuar. Unë nuk kam grua – si ai. As djemë futbollistë – gjela. Unë nuk kam miq që kanë bastore e autolarje, që kanë gra të cilat bëjnë catering për festa e agjërime, dhe gjithashtu futbollistë – gjela.
Gruaja e tij dikur tha se margarina “Vital” është më e mirë për ëmbëlsirat pa yndyrë se “Dijamanti”.
Jo, kështu s’është jeta ime, as që i ngjan jetës së tij, jemi dy botë të ndryshme, por ai gjithmonë mbetet i shtangur e i mrekulluar para meje sikur mirrombajtësja në varr, thuajse e kam lëvizur gurin nga hyrja në shpellën ku janë varrosur kujtimet e largëta të rinisë së humbur në Koshare.
Ai kurrë nuk flet për këtë, por në kafene të gjithë i dinë detajet e golgotës së tij. E dinë se nga çka lëngoi në Kosovë, e dinë numrin e çizmeve që kishte, edhe emrin e shqiptares e cila e ushqeu disa herë, ftohtë dhe me përmbajtje, si me detyrë apo për ndonjë shpagim për shpirt.
– Qe, me hangër, nuk mundesh me hangër. – thoshte plot urrejtje, duke ia futur një shujtë të madhe në dorë, të cilën ai e merr, i frikësuar por i uritur.
Edhe kur e pyesin për këtë, ai vetëm pohon me kokë sikur pajtohet, sikur thotë: po, ashtu është, nuk na helmoi, por hajde tash ta ndërrojmë temën. Nuk dëshiron që ato biseda ta largojnë edhe më shumë nga bijtë e tij, dhe nga ara e tij, dhe nga zoti i tij i rigjetur, dhe nga ai gjyshi gjakatar namçor i besëlidhjes së vjetër.
Në fshatin tonë besojnë se plaku i besëlidhjes së vjetër tërbohet kur lavatriçja punon në shkronjë të kuqe, dhe se puna gjatë festave falet nëse është në ndërmarrje, sepse barra i bie shpirtit të privattit – shtypësit.
Eh, kështu i përshtatet atij, ky është zoti i tij, e vraftë zoti.
Në fillim as që doja të dëgjoja për makthet e tij, edhe pse vetëm mua më rrëfehej, dhe atë me fjalë të zgjedhura, duke u kujdesur për ligjet leksikore e fonetike, sepse ai më njeh sipërfaqësisht, nuk e di se unë se çaj fort për këto muhabete.
Kurrë nuk fliste me mua para të tjerëve.
Sepse i vjen turp nga shoqëria ime.
E shikoja dhe shfaqja interesim të natyrshëm për fjalët e tij, duke e përfytyruar se si me pëllëmbën e tij të vrazhdë lyen margarinën e ngrirë “Vital” në një copë buke dhe se si çamarrokët hanë para se të nisen në shkollë.
Ky është kaftjalli më i lehtë që mund t’u përgatisë.
Por, tash e njëzet vjet ëndërron tankun, dhe më bind se kjo është krejt e natyrshme kur kthehesh nga lufta. Është kjo fotografi në sepia, brenda saj makina e madhe luftarake i rri mbi kokë dhe merr jetë si ndonjë animacion naiv i ndonjë filmi bardh e zi, e ai është përherë poshtë, zvarritet, dhe disi mrekullisht ia del t’i ikë rrezikut të vazhdueshëm të shkeljes.
Sot, në tokën e të artit, ai qëndron drejt, por me frikë ndaj zotit. Në të mbolli bajami, por nuk është prodhim bashkëkohor organik për të cilin unë i flas.
Kur, sikurse të tjerët, i ujit me insekticide konvencionale, unë e mbyll derën e kafenesë sepse insektet në valë të tëra hidhen të fshihen nga helmi.
Një herë isha në deponë e tij së cilës i vinte era bitterkoek holandez. Hambarëve plot me fruta të thatë u vinte edhe era marcipan.
Ndërsa duroj shikimin e tij të të errët intensiv të një burri të shenjës së akrepit, të lindur në ditën e Shën Mitrit, në kohën e krizantemave të lulëzuara dhe acareve të para vjeshtore, shoh frikën nga liria, dhe ndërsa e shikoj në sy, në atë çast jo vetëm që iu shfaq prekja e jetës në të cilën do të më dashuronte lirshëm dhe do të martohej me mua e ta kalonte jetën, me fëmijët e lindur nga epruveta në të cilën kemi ejukular të dytë, por të cilët megjithatë janë të tij sepse ai është më i pashëm dhe e ka atë pamje jugo-seksipile të Goran Bogdanit, por iu përfytyrua edhe se si po vdesim bashkë, megjithëse së pari unë, pastaj ai, pastaj vite e vite terri e cila ngulfat në kujtimet e trishta të lumturisë së dikurshme, kur sipas së drejtës kushtetuese mban zi për mua si për familjarin.
Por ai është i prangosur me jetën që thoshin se atij i duhet, është shumë për toke për të lëshuar pe.
– A s’i vjen aspak era cianid? – kruan me nervozë skuqjen në dorë.
– Jetës? – pyes i brengosur, me frikën se mos po e ngren dorën kundër vetes.
Shpesh më duket sikur është buzë greminës.
– Jo – tund dorën duke qeshur – Depoja plot me bademe. Era më së shumti ndjehet në agim. Në agim gjithçka frymon më shumë, vetëm se mëngjeset nganjëherë dinë të jenë larg, si në kopshtin e Getsemanit. Aq larg saqë njeriun do ta merrte malli edhe për atë aromë cianidi. Disa vajra esenciale janë më të mira nga lulet e mbledhura në mëngjesin e hershëm, si për shembull livandoja e jasmini.
Kruarja ia ndërpret mendimet fisnike dhe tash e kruan dorën si kafshë e tërbuar. Njëzet vjet pas luftës zgjat beteja e tij nëpër çrregullime të shpeshta psikosomatike.
Në RTS folën për një mehlem të mrekullueshëm për sëmundjet e lëkurës të cilin e përgatisin murgjit e manastirit të Tumanit, dhe thonë se ndihmon kur lyhet bashkë me lutje.
– Kur isha fëmijë, flija në depo. Këtu është gjithmonë ngrohtë dhe thatë, sepse krejt është prej druri, drithërat në hambarë duhet të thahen. Gjithmonë i vinte era bar i prerë i karamelizuar, e adhuroj atë aromë, ma kujton gjyshin sepse vetës më linte të flija nën qiell të hapur. Më vonë, në vitin ‘99 – vazhdon më qetë – njëjtë kemi fjetur nën qiell të hapur – ato kujtime e dhunojnë.
Shqiptarët, për shembull, nuk i urren. Kur Shqipëria luan kundër dikujt, ai është me Shqipërinë. Por, me t’ia përmendur Kosovën nga tërbimi i kërcet damari i cili ballin ia ndan në dy pjesë. Thotë se zemra e Serbisë është këtu ku jemi ne, te Arandjelovaci dhe Topola, aty janë shtëpi të vogla, të lyera me të bardhë.
– A e di ti se në cilën pjesë të trupit është zemra? Kosova është poshtë. Kur na paska qenë zemra në thembër? – me gishta i lëviz rruazat e lutjes – Politikë e mitizuar… – thotë pas një pauze të shkurtër – … sentiment i hiperbolizuar, edhe kjo jeta jonë bashkëkohore në epos, në të kaluarën e largët… A ka fund dhuna të cilën tash e disa dekada po na e sjell ky spini historik?
Kur në një rast e lajmëruan qetas se është në shënjestër, ai u ndal sikur të kish shkelur minë dhe pa kontroll u pshurr në brekë. Kurrë nuk ia fali këtë vetes.
Ashtu siç nuk ua fal as vjelëseve gjakftohta të cilat shpërndahen nëpër plantazh, kur me gjakftohtësi i numërojnë paratë nga mëditja. Ai mbetet duke shikuar drejt tyre me zymtësi. Kur nga pemët bijnë gjethet e fundit, ai s’ka ku t’i fshehë sulmet e panikut.
– Çfarë sulmesh paniku? – pyeste sikur nuk e di se për çka po flas, edhe pse kam vërejtur se nganjëherë fshehurazi e vë dorën e djathtë në anën e majtë të kraharorit, dhe merr frymë ngadalë, për ta qetësuar zemrën nga ndjenja e ngrohtësisë dhe prekjes vetanake.
Kështu bën edhe gjatë përleshjeve në kafene në të cilat nganjëherë merr pjesë edhe ai, kur sytë i mbushen me lotë zemërimi ndërsa pëllëmbët i kthen në grushta.
– Duhet të martohesh – ma ndërpret rrjedhën e mendimeve, më shikon me ëndje, edhe pse e di se herdokur do të duhet ta ngrisë spirancën, sepse unë nuk do ta bëj hapin e parë e t’ia prish jetën e qetë. Dhe përtej kënaqësive të vogla, gjithçka me të do të ishte Via dolorosa, kurrë nuk do të kishim ditë të lumturisë së ardhshme.
E di se turpërohet nga pasiguria e vet përpara seksualitetit tim të hapur.
Turpërohet për shkak të mirënjohjes së fshehur që ia ka borxh luftës në të cilën ka shkuar si djalosh i feminizuar, e nga e cila u kthye si mashkull i pjekur, paksa i thinjur, me vrraga, pa gjeste e mimika kabaresh.
Turpërohet përpara bashkëluftëtarëve sepse kurrë nuk e pati sentimentin kosovar, as dashurinë e tyre ndaj këngës luftënxitëse të Danica Crnogorceviqit.
Dua t’i them se jeta nuk është sindromë, por më dhimbset. E shoh se do të futej brenda meje sikur Jezusi në Jerusalem.
– Dua të të çoj në shtëpi – ma pranon me ngathtësi e drojë derisa në orën shikon kohën që po i ikën, hap i madh është ky për të.
E ka të qartë se më do më shumë se unë atë, ashtu siç hanumën e do më shumë se ajo atë.
– Ty së pari të duhet ndihmë – desha t’i them, e ta pyes a s’e ka problem kuçka jetën pa ereksion, në të cilën kurrë nuk kanë kërkuar mjek, duke besuar se psikologët shesin mjegull.
– Të bardhat e vezëve përzihen më mirë kur u shtohet pak kripë – dëgjohet nga kuzhina, ndërsa shtrihet në shtratin në të cilin lufton me dridhjet rafale të këmbës së majtë, në të cilin e përndjekin ëndrrat e një tanku të ngecur i cili nga zogjtë e ruan trupin e shokut të tij të vdekur, nga i cili e zgjon i ftohti i pashpjegueshëm thuajse po fle i mbuluar me shkrepjet e acarta të qielit me uje.
Teksa më zë gjumi, e shoh se megjithatë u kthye nën bademet e mbuluara me dritë hëne, në Malin e tij të Ullinjve.
Në ag do të shetisë nëpër radhët sikur ndonjë masë e errët, sikur hije, sikur gjysmë njeri.
Pres të agojë, të lutet derisa unë u sjell zjarr njerëzve.
Sa ta hap kafenenë dhe të pimë kafe derisa shikon në gjerësinë e kaltër të syve të mi.
Më shumë ai nuk kërkon.
Vetëm që çdo ditë plot shpresë të vijë të më nderojë e të më përkulet si Tre të Urtët shpëtimit të premtuar.
Asgjë më shumë.
Përkthim: Qerim Ondozi
Milosh Perishiq
Milosh Perishiq lindi në vitin 1992 në Arangjelovac. Për më shumë se dhjetë vjet ka jetuar në Amsterdam, Romë dhe në jug të Francës. Me tregimin "Reči" ka marrë çmimin e tretë në konkursin ndërkombëtar letrar Biber 05. Çmimin Leposava Mijušković për prozën më të mirë LGBT në gjuhën serbe e mori në vitin 2022 për tregimin "Rutava Mara". Në vjeshtë të vitit 2024, filmi me të njëjtin emër u fut në paraproduksion. Është autor i romanit lirik "Opatija Svetog Vartolomeja".
ažurirano: 25/03/25
