Dragan Simonovski
Tërë dimrin fare s’ra borë. Kur ia nisi për herë të parë, në një buzëmbrëmje nga fundi i marsit, të fërfëllojë, të gjithë u gëzuam. Ishte ajo një borë pupëlore, e tejdukshme, e atij lloji që shkrihet dhe kalon në pika uji posa të preket nga frymëmarrja jote. Dolëm dhe ngritëm një dordolec të vogël, qesharak, pastaj u gjuajtëm me toptha gjysmë të qullur bore, sa për ta materializuar gëzimin.
Në mëngjes veçmë ishte kapur një shtresë e bukur. Nga dritarja e dhomës sime në papafingo e shikoja kalatën e lumit që ishte e tëra e mbuluar me bardhësi. Më dukej sikur bora kishte pllakosur edhe mbi vetë lumin. Ishte hera e parë që dukej i pastër, sikur s’i përkiste kësaj bote.
Rrafsh një orë e prita në të ftohtë autobusin, para se të heq dorë dhe të kthehem në shtëpi. Paska pasur ndërprerje në trafik. Autobusët nuk do të qarkullojnë sot. U ktheva në shtëpi. I gjeta një palë çizme të cilat i kisha blerë me lirim para disa viteve, i mbatha dhe zbrita për ta pastruar borën në hyrje të ndërtesës sonë. Fqinjët më anashkalonin derisa pastroja. Hynin dhe dilnin pa nxjerrë fare fjalë prej goje. Thua ti në përshkrimin e vendit tim të punës thuhej “bën pastrimin e borës te hyrja e pallatit”. Kur ra nata, i mërdhirë deri në palcë, u ngjita në banesën time në papafingo.
E lëshova ngrohjen në shkallë maksimale, u shtriva mbi divan dhe e ndeza televizorin. Shkonte njëfarë dokumentari për luftërat ballkanike. Vendosa që ta shikoj, kur – ikën dritat. Shkova me vrap te dritarja që të shoh se a është ndalur rryma vetëm tek unë apo në tërë lagjen, por kur u përkula dhe shikova poshtë m’u kujtua se ka muaj që dritat e rrugës ashtu se ashtu fare s’punojnë. Vura re se shtresa e borës ishte rritur mjaft. Mora celularin për të thirrur ndonjërin nga fqinjët, që ta pyes për rrymën, por në anën tjetër të linjës dëgjohej vetëm njëfarë tingulli i paqëndrueshëm, shushuritës dhe nuk arrija dot të merrja njeri. Me siguri do të ketë ndodhur ndonjë prishje e rrjetit. Njëjtë si me dritat. Telefona fikse ka kohë që nuk kemi më.
Ndeza një qiri me aromë të bergamotës dhe kapa njëfarë libri nga rafti i librave. Aristofani, “Komedi”. Hapa fletën e parë. Me shkronja të mëdha, në mes të faqes së zbrazët shkruante: “Bretkosat”. Në atë çast dikush më trokiti në derë. Ishte fqinja Melinda – një beqare më në moshë nga kati i parë. Me një gjuhë të keqe boshnjake më tregoi se bora pothuajse ia paska mbuluar banesën, kështu që e kishte kapur klaustrofobia. “Në situata të këtilla më së miri është të jesh në papafingo”, më tha boshnjakisht me një zë të ngjirur derisa më shtyu për t’u futur brenda, bashkë me ato strajcat me katrorë që shërbejnë për pazar dhe që kanë doreza të gjata dhe rrotëza. “Ua, sa erë e mirë që po vjen” – këlthiti derisa po akomodohej në divan dhe nga vetë qiriri me aromë të bergamotës e ndezi një cigare pafundësisht të gjatë. Kur ia shpjegova se jam joduhanpirës dhe se nuk e kam zakon që të kem erën e cigareve nëpër banesë, ma shqiptoi me boshnjakishten e saj vetëm një: “Eh, ç’t’i bësh…”, dhe nga goja nxori një shtëllungë tymi e cila nëpër dhomë, në dritën e dobët të qiririt, nisi të transformohet dhe të ndërrojë trajtë derisa nuk u shkri në ajrin që e frymonim, atë me aromë të bergamotës.
Sapo nisa të hap gojën, për të bërë edhe një vërejtje lidhur me cigaret, në derë sërish u dëgjua trokitja e dikujt. Kësaj radhe ishte fqinji Panço, të cilit tash së voni i vdiq gruaja, dhe që e ka banesën përballë fqinjës Melinda. Ma tha një “Ç’kemi” me zërin më të ulët të mundshëm, para se të më jepte një të shtyrë të lehtë për të kaluar dhe për t’u futur në banesën time, ku fqinja, së cilës edhe pse tashmë 20 minuta i tymoste, cigarja nuk i ishte djegur as deri te një e treta, u ngrit me përzemërsi për ta pritur dhe u përshëndetën me të madhe, thua se nuk ishin parë me dekada.
I pafuqishëm për të thënë çkado qoftë, vetëm i bëra me dorë fqinjit një shenjë që të ulet, megjithëse ai veçmë kishte zënë vend mirë në kolltuk dhe i lëmonte mustaqet e verdha. “Ore, shumë e keqe situata”, tha, “sa shumë po bie”. I zënë në befasi nga mysafirët e papritur, që të mos dukem si nikoqir i keq, u kujtova për një stufë të vogël kampingu me gaz që e ruaja të paketuar diku, bashkë me pajisjet për përgatitjen e skarës, një batanije me fund të gomuar dhe transistorin me bateri. Nisa t’i kërkoj nëpër dollapët, që të mund t’u ofroj mysafirëve nga një kafe a çaj, por kurrsesi nuk më kujtohej se ku është. Në qetësinë e pauzave të muhabetit të dy fqinjëve të mi dëgjohej se si bora po rrëshqet nga çatia e llamarintë dhe sa vjen e më shumë po e pllakos hapësirën rreth banesës. Jashtë bora vazhdonte të reshë me të madhe – lecka të mëdha të hirta, si copë të shkëputura nga ndonjë re endacake, me shpejtësi të madhe përplaseshin mbi grumbullin e borës tashmë të shtresuar. Nuk e dija se ku të kërkoj më, gjithkund shikova – madje edhe në sirtarët e kuzhinës dhe në vetë furrën e sobës – setin e kampingut askund s’e gjeja. Mendohesha se mos vallë ia kam dhënë hua dikujt, apo, ndoshta, mos e kam harruar në ndonjë nga shkuarjet e rralla për kamping. Nga asgjëja, sikur të kishin depërtuar nëpër stuhinë e dendur, pothuajse të papërshkueshme të dallgëve të borës që rrokulliseshin prej atje diku lart, dolën fluturimthi kujtimet e piknikëve të realizuar ose vetëm të imagjinuar me njerëz të zemrës të cilët nuk janë më në jetën time, ose nuk janë fare në këtë rrafsh në të cilin gjendemi. Ekstrakte të dendura, të ngjeshura të një jete të njëmendtë, të mëparshme, dikur moti, me melodi të paqartë nga kitara e thyer në prapavijë dhe shumë tym nga njëfarë zjarri i kampit, apo prej cigareve, apo vetëm nga efekti i zbehjes që shkakton plakja e parakohshme.
“Zemra ime, sa qenka rritur”, dëgjova nga diku brenda banesës, dhe u ktheva dhe e pashë fqinjën Melinda se si po përkund një foshnjë të cilën po e shihja për herë të parë në jetën time. “Miki im i ngratë, i thosha: ku ke marrë këto rrugë në kohë si kjo?”, me çamçakëzin në gojë foli ajo që, me gjasë, ishte nëna e foshnjës, e cila thjesht kishte hyrë në banesën time dhe rrinte e ulur duke nxjerrë njëfarë shisheje nga një çantë e madhe ngjyrë portokalli.
“Kush jeni ju?”, pyeta.
“Si kush?” – tha fqinji Panço, “është Senka, e Mikit, shoferit të kamionit nga kati i dytë”.
“Pse, a paska arritur bora deri te kati i dytë?”, u çudita unë.
“Deri tek i treti”, tha Senka, “edhe Maja dhe Bobi janë duke i paketuar plaçkat, tani do të ngjiten. S’ka si bëhet ndryshe”.
“Maja dhe Bobi?”
“Ku është kurja?” – e ndërpreu bisedën fqinji Panço.
“Kjo foshnja mashkull është?” – s’pushoja unë së pyeturi.
“Pse, si vajzë të duket ty!?” – u tmerrua Senka.
“Mendova për shkak të ngjyrës së çantës…”
“E po, çanta është që nga koha kur Maja ishte e vogël, kështu që e riciklojmë për çdo foshnjë të radhës, e di se në çfarë kohë jetojmë, nuk mundesh për çdo bebe çantë të re të blesh!”
“Mirë”, thashë duke ngritur zërin, “kështu do ta bëjmë: Do të presim që të bjerë bora…”
“Dhe të shkrihet” – tha fqinja Melinda, duke nxjerrë një shtëllungë tymi në formë të rrethit.
“… Dhe të shkrihet…”, vazhdova unë, “… por ama duhet t’i krijojmë kushtet elementare që të mund të gjithë të qëndrojmë këtu. Ja, e shikoni, qiriri edhe pak dhe do të harxhohet – ky është qiri dekorativ, nuk është për raste të këtilla. Sillni nga shtëpitë tua gjithçka që keni që mund të na ndihmojë: drita me bateri, stufa me gaz, pajisje me bateri, bateri… e pastaj do të ndajmë detyrat se kush çka do të bëjë.” Foshnja nisi të thithë nga shishja njëfarë lëngu të verdhemë, kurse të tjerët të gjithë heshtnin.
“Unë në atë banesë nuk kthehem” – tha fqinja Melinda në gjuhën e saj boshnjake, kurse Senka vetëm rrokullisi sytë. I vetmi fqinji Panço u pajtua me idenë dhe doli nga banesa, në mënyrë që pas disa minutave të kthehet me një pako qirinjsh të kishës. Nga ato që kushtojnë nga 3 denarë.
“Kjo është e gjitha çka kam”, tha, “i bleva te varrezat…” Fqinja Melinda bëri një kryq në mënyrë laike. Pastaj fqinji Panço nxori nga xhepi një shishe plastike të “fantës”, me siguri të mbushur me raki, ngriti një gllënjkë, shikoi përpjetë dhe pëshpëriti: “Zoti na ndihmoftë.”
Atëherë arritën Maja dhe Bobi, një adoleshente dhe një fëmijë ca më i vogël, hynë me valixhe në duar dhe nisën të shikojnë përreth, qartë duke u pëlqyer mënyra se si e kisha të rregulluar banesën. Menjëherë zunë karriget e veta te tavolina e kuzhinës dhe nisën të bëjnë potere. U mendova se çfarë mund të bëja sikur të vijnë edhe fqinjët e kateve tjera deri te të cilat ka arritur bora, e cila vazhdonte të binte me intensitetin e njëjtë. Sa kohë do të zgjasë kjo?
“Mendoj se është koha që të merremi vesh se kush ku do të flejë”, propozoi Senka, “beben edhe pak do të duhet ta vë në gjumë. Ku e ke dhomën e gjumit?”
“Nuk kam dhomë gjumi”, u përgjigja. “Kjo është papafingo me hiç më shumë se tridhjetë metra katrorë, të gjitha që i bëj i bëj këtu – ha, fle, jetoj…”
“E pra, meqë ashtu qenka puna, atëherë do të duhet të heshtni deri sa ta vë në gjumë”, m’u përgjigj dhe nisi të nxjerrë nga çanta disa batanije ngjyrë vjollce.
Megjithëse isha përgatitur edhe për më të keqen, as që më shkoi mendja se në derë do të më trokasë personalisht Shkëlqesia e Tij – kryetari i këshillit banesor, bashkë me të gjithë banorët e tjerë të pallatit tonë. “Shumë keq”, tha, “kjo bora do ta përpijë tërë ndërtesën, është mbuluar gjithçka deri këtu”. Ia bëmë me shenja se foshnja është duke rënë në gjumë dhe të gjithë u ndalën dhe prisnin që vogëlushi të flejë. Senka murmuriste njëfarë ninulle të paqenë, sa për të na e bërë me dije se e di se si duhet vepruar me beben. Bora nga çatia pushoi së rrëshqituri, me siguri kishte ngrirë. Gjithçka tjetër ishte e heshtur, si një shqetësim i mposhtur. Heshtje, si qetësia të cilën gjithnjë e bart me vete ngjyra e bardhë e ftohtësisë.
Kur më në fund e zuri gjumi, e pyeta Kryetarin se a ka farë informate për atë se çka po ndodh jashtë me botën. Më tha se e ka një radio me kurdisje, porse e kishte harruar në shtëpi. Fqinji Panço dhe unë shkuam dhe e morëm radion. Nuk arrinim dot të zëmë asgjë në asnjë rreze, në asnjë frekuencë. “Unë do t’jua zë Radio Sarajevën”, propozoi fqinja Melinda. Nuk ia doli, nuk dëgjohej asgjë. Kush e di se a ekziston ende ai radio-stacion dhe ai vend, ndoshta e tërë bota është mposhtur nga stuhia, kurse në atë qytet, pas të gjitha atyre që i përjetoi, ashtu se ashtu prej se mbahet mend gjithnjë ka pasur borë. Borë e pikëllimit të pandalshëm. Ekzistonim vetëm ne, të ndryshëm, por të bashkuar në shpresën.
Përkthim: Ilir Ajdini
Dragan Simonovski
Dragan Simonovski shkruan tregime të cilat me siguri kurrë s’do t’i ndajë, sepse, sinqerisht, vetë jeta është thurja dramatike që lexohet më me ëndje. Si ekspert i marrëdhënieve me publikun gjatë ditës, ai natën bëhet një filozof i rastësishëm. Ky publikim i rrallë paraqet një shikim nëpërmjet vrimës së çelësit.
Kontakt: dragecc@gmail.com
ažurirano: 12/03/25
