Simon Mariq
Mban barrën e popullit tënd, pa pikë faji. Dikush dikujt i ka bërë diçka dhe tash ti je ai që e ndien fajin a mllefin, amanetin të cilin ta kanë lënë pjesëtarë të tjerë të fisit tënd, rëndom të panjohur, shumë prej tyre tashmë të vdekur prej kohësh. Dhe sado që përpiqesh ta fshehësh a ta largosh, nuk ia del dot – indi dhjamor i historisë të mbetet mbi kurriz.
Emrat
I shtrirë në krevat, shikoja listën me të gjithë ata emra të cilët tek nesër do të kenë fytyra: Hong (Kore), Olga (Gjermani), Alex (Kanada), pastaj unë, e pastaj një iq tjetër i papritur. Mendova se nga Ballkani s’ke ku të ikësh, madje as në Japoni; se si edhe ajo, ajo Ivana, duhet të mendojë për të njëjtën gjë, mbase edhe në të njëjtën kohë. Dhe pandehim se taman kemi ardhur në një botë ku nuk dihet asgjë për ne, ku trashëgimia jonë do të përjetohet vetëm nga përgjigjet për disa pyetje bazike, kur ja, dy iqë, të cilët edhe pa u njohur i dinë të gjitha. Dhe tash, kur të na takohen barrat, gjithmonë do të dalë ndokush, mbase bash ky Meti (Amerikë) i cili do të na pyesë: Didn’t you guys use to kill each other off? Dhe trashëgimia jonë do të marrë jetë përmes përgjigjes së kësaj pyetjeje bazike.
Jemi në sallën e Qendrës, pyesim veten se kush është kush. Lidhim fytyrat dhe emrat, krijojmë mitologji të tëra të vockla. Ajo flokëkuqja atje – jo, ajo nuk është Ivana, fytyrën e ka disi sllavolindore, ruse; ato dy vajza janë aziatike; ajo trupvogla në qoshk, eh ndoshta ajo është. Fantazitë tona shuhen kur punëtorët e Qendrës më në fund i lexojnë emrat, duke na kërkuar të paraqitemi dhe ta ngremë dorën. Zëri i Ivanës dëgjohet menjëherë pas meje dhe unë kthej kokën dhe i them “tung”. “Tung”, thotë vajza me kaçurrela të zeza, pak më e madhe se unë. Në shikim të parë më duket serioze, e përmbajtur, e ftohtë.
Vera
Gjinkallat jashtë s’e ndalin këngën, të lira, teksa ne qëndrojmë nëpër klasa, duke pritur fundin e orës. Jemi të ndarë sipas nivelit të gjuhës, por Ivana është më e mirë, sidomos në shkrim, sepse ka kaluar shumë vite në Kinë. Bashkë jemi vetëm në orët e bashkëbisedimit: Serbia ka kaq banorë, në Kroaci hamë këtë e atë, jemi mikpritës me të huajt, disa fjalë tona nuk kanë zanore, dikur kemi jetuar në një shtet, tash ai shtet nuk është më.
Shumë prej tyre kthehen në dhomat e tyre: disa tashmë përgatisin me zell prezentimin që duhet ta bëjnë në fund të seminarit. Duket se në lobi kemi mbetur veç ne dy – ka kohë për prezentime, jashtë është Japonia. Dalim nga Qendra spontanisht, hyjmë në nxehtësinë ditore të Taxhiri-qout, qytezës që duket sikur periferi e periferisë, gjinkallat vazhdojnë të këndojnë, e ndërsa dielli perëndon ato shndërrohen në bretkosa. Ecim pa cak, gati kot, habitemi me shtëpitë e vogla me çati që duken sikur hala peshku, me fytyrat e japonezëve që gjithashtu habiten me tonat, me fushat e gjera orizi në të cilat pasqyrohet qielli. Hasim një tempulli të vogël të braktisur në të cilin nuk ka asnjë njeri, përveç qenve prej guri në hyrje, të cilët duken si luanë; dhe brenda po ashtu asgjë, një portë e kuqe, një boshllëk, një tavan i suvatuar me ca fjongo – tempulli ynë i parë dhe përgjithmonë më i bukur japonez. Ulemi në një bankë, nuk bëjmë asgjë – fjaka dhe zeni janë vetëm sinonime.
Në mbrëmje disa prej nesh mblidhen në holl. Mes bisedave të hareshme, një historian natyrisht na pyet për luftën, dhe ne i përgjigjemi, me mençuri, me kujdes, si në një lojë shahu a gou, ku çdo lëvizje e jona ndikon në lëvizjen e ardhshme të kundërshtarit; dhe nuk është e gjitha te vetë përgjigjja, sa është te njohja e barrës së ndërsjellë, vëllimit të saj, madhësisë së saj, mënyrës se si ajo manifestohet. Por, për fat të mirë, në atë çast shfaqet Olga, gjermania flokëkuqe, na largon nga kufomat e shteteve dhe njerëzve, si dhe na fton në karaoke. Këndojmë Big in Japan, habitemi se si japonezët kurrë nuk e kanë dëgjuar këtë këngë.
Turpi
Atë fundjavë shkuam në Kioto. Ivana u vendos në një akomodim tradicional, e unë në një internet kafe të lirë e të parehatshme. Siç ndodh rëndom, kur dëshiron të kursesh, paguan shumë më shtrenjtë, e unë disi ia dola t’i humbas pothuajse të gjitha paratë që i kisha. A m’i ka vjedhur ndokush apo më kanë rënë nga xhepi, kjo pas kërkimit të pasuksesshëm më nuk ishte problemi kryesor – akomodimi duhej paguar në mëngjes, e mua në çantë më kishin mbetur vetëm disa qindarka. Ndërsa po mendoja se çka të bëj, më shkoi mendja tek Ivana, e cila ishte në pjesën tjetër të qytetit. I dërgova një mesazh dhe ia shpjegova situatën. “Mirë, vij unë”, më tha, “por në mëngjes”, sepse tashmë po afrohej mesnata.
Gjumë në sy nuk kam bërë, duke e pritur mëngjesin. E kur mëngjesi më në fund erdhi, orët u përshpejtuan, recepsionistët po e humbnin durimin, e nga Ivana as edhe një haber. Ua shpjegova situatën, u thashë se së shpejti do të vijë dikush të paguajë për mua, sa s’ka ardhur. E thërrisja, i dërgoja mesazhe, por nuk përgjigjej, dhe tashmë po nervozohesha, po e sajoja planin se si të përvidhem në lift e t’ia mbath nëse ajo nuk vjen. Tashmë jam zemëruar, u bë gati mesditë, e ajo ende s’ka ardhur, më ka lënë në lloç; dhe mendoj se kështu janë ata, përherë kanë qenë kështu, përpjekja për miqësi mes popujve tanë është thjesht iluzion.
Në fund ia behu, erdhi gati pa frymë. “Ku je, moj ti?”, e pyes, e ajo ma kthen: “jashtë është kaos, ka disa orë që po provoj të depërtoj”. Kur pagoi (e recepsionistët e vrenjtur filluan të buzëqeshin), dolëm në rrugë, drejt e mes hordhish njerëzish që e kishin zaptuar. Në mes të rrugës ishte një procesion i festivalit më të madh në Japoni, për shënimin e të cilit kisha harruar krejtësisht. Dhe ndërsa nga procesioni nxirnin krye demonët lozonjarë me maska, mendova se edhe mua tash më duhej një e tillë.
Pasqyrimi
Në malin e shenjtë Koja, të vdekurit ngrihen nga hiri dhe bëhen pemë. Ecim mes kedrave gjigante dhe varreve me myshk; dielli nëpër pemë na ndriçon shtegun, shtegun e kufizojnë fenerët e shuar. Çfarë simbioze e jetës dhe vdekjes, dyqind mijë të vdekur dhe duket sikur të dy ndiejmë vetëm paqe, pa mermer, pa barra, pa imazhe – vetëm kedra, gurë, myshk e komorebi, drita që depërton nëpër pemë.
Hasim një pus të vogël në anë të rrugës; siç thotë tabela, sipas legjendës lokale, kush nuk e shikon pasqyrimin e vet do të vdesë brenda tre vjetësh. Dhe qëndrojmë ashtu përpara këtij pusi ogurzi, kuvendojmë nëse duhet të shikojmë apo jo, nëse guxojmë të shikojmë, sepse nëse po, do ta dimë, dhe a ndryshon diçka dijenia për vdekjen e afërt? Ç’do të ndodhte sikur ushtarët t’i kërkonin pasqyrimet e veta para se të shkonin në luftë?
Largohemi nga pusi duke ngurruar, por pastaj Ivana thotë diçka që të dytë e kemi në kokë: “hajde more, shkojmë bashkë. Nëse vdes, së paku s’do të vdes vetëm”. Dhe pastaj, një-dy-tre dhe njëkohësisht përkulim kokën përtej cepit. Pason mosbesimi, qeshja – në vend të një shpelle të thellë që na i përpin fytyrat, na del një pus fundi i të cilit pothuajse mund të kapet me dorë. Pasqyrimet natyrisht janë aty, dhe teksa largohemi, duke qeshur tutje, pyes veten se a i ndodh kështu secilit, apo mos vetë akti i guximit tonë të përbashkët na i ka zgjatur jetët, ndërsa pusi magjik të tjerëve u shfaqet i thellë e i zi, pa pasqyrim, përveç atij reflektimi të vdekjes së pashmangshme. Do të jetojmë, megjithatë do të jetojmë, qoftë edhe më shumë se tre vjet, e kur të na vijë vdekja, nga hiri ynë do të mbijnë kedrat.
Armiqtë
Si shpërblim për prezentimet e realizuara me sukses na çuan të gjithëve në Tokio.
Ivana dhe unë, natyrisht, së pari shkuam në lagjen e librarive Gjiimboqo, për të blerë ca libra të cilat s’do t’i lexojmë kurrë. Në librari të çuditshme e të ngushta plot pluhur, të ngrira në të kaluarën, hallakatim nëpër rafte e kuti, nxjerrim romane pesëparesh në anglishte, tashmë të ngrëna nga përdorimi, një guidë turistike nëpër Perandorinë Japoneze nga vitet e tridhjeta, një libër me ilustrime që shtrihet në lumë. Aty është edhe fjalorthi japonisht-havaisht, biografia e Goxhillës, një libër ku elementet janë të paraqitura si njerëz. Gjej edhe botimin e parë të Genit Këmbëzbathur.
“Kjo manga është vërtet e famshme”, i them Ivanës.
“Për çka bën fjalë?”
“Për Hiroshimën”, i përgjigjem.
Na ofrohet librari, pasi dëgjoi gjuhën tonë të çuditshme, dhe na pyet se nga jemi. Serbia, Kroacia, i themi – kurrë s’paska dëgjuar për këto vende; Jugosllavia, i themi – a, po, natyrisht, Tito, jugo, Olimpiada ‘84. Pa më thuani, si është atje në Jugosllavi?
Pastaj na pyet a jemi çift, çka më bën mua të qesh dhe unë në japonishte ia kthej: “Teki desu”.
Librari habitet, Ivana vrenjtet, e më pas pyetjes së tij, si dhe përpjekjes sime për humor, i përgjigjet njëjtë:
“Jo”, thotë. “Ne jemi miq”.
Amerika hito
Të nesërmen shkojmë në Kamakura, qytezën antike afër Tokios, ku për shekuj me radhë mediton Buda i madh prej bronzi. Shkuam ndaras dhe u gjendëm tek ai, duke iu habitur fytyrës së tij të qetë, e edhe më shumë dritareve të hapura në shpinën e tij. Për njëzet jenë, Buda mund të shihet edhe nga brenda.
Kamakura njihet për tempujt e saj, e unë propozoj të hipim në njërin prej tyre. Ecim nëpër asfalt, dielli në zenit, tempulli është më larg se ç’kemi menduar. Dhe kur më në fund mbërrijmë, para nesh shfaqen shkallë të pafundme, e hije askund. Ivana murmurit diçka me zemërim, e unë ia kthej me murmuritje për shkak të zemërimit të saj. Ngjitemi ashtu, duke u fjalosur për kotësira dhe në fund mbërrijmë te porta e drunjtë. Ulemi poshtë strehës së kambanores për të pushuar, ende të tendosur, na mbulon një pemë e madhe plot lule.
Në atë çast një vogëlush kalon pranë nesh me të ëmën, na shikon me kujdes dhe pastaj përnjëherë me shumë entuziazëm ia beh: Amerika hito!
E ne qeshim dhe të qeshurat tona jehojnë në kambanore, e kur ndalet e qeshura, si të gjithë amerikanët e mirë ia bëjmë me dorë dhe i themi hello.
Përkthim: Qerim Ondozi
Simon Mariq
Simon Mariq lindi në vitin 1988 në Beograd. Studimet për gjuhë dhe letërsi angleze i kreu në Fakultetin Filologjik të të njëjtit qytet. Ai është autor i dy librave për fëmijë, si dhe i "Enciklopedija savamalskih bića" (Everest Media, 2016), një libër me tregime të shkurtra që merret me rrëfimet dhe jetën e kësaj lagjeje të Beogradit. Në konkurset vendore, ai u vlerësua disa herë për prozë, ndërsa tregimet e tij janë botuar në disa revista dhe përmbledhje. Një të gjashtën e jetës e kaloi në Japoni, ndërsa sot përsëri jeton në Beograd.
ažurirano: 06/03/25
