Симон Мариќ
Го носиш бремето на својот народ, ни крив ни должен. Некој некому некогаш му направил нешто и сега ти си тој што чувствува вина или лутина, аманет што ти го оставиле другите припадници на твоето племе, често непознати, многумина веќе одамна мртви. И, колку и да се трудиш да го сокриеш или да го отстраниш, не успеваш – масното ткиво на историјата останува на твојот грб.
Имиња
Лежев на креветот, го гледав списокот со сите тие имиња што уште утре ќе добијат лица: Хонг (Кореја), Олга (Германија), Алекс (Канада), потоа јас, а потоа уште едно изненадно -иќ. Помислив дека нема бегaње од Балканот, дури ни во Јапонија; дека на тоа мора да мисли и таа, таа Ивана, можеби во истиот овој миг. И, размислував дека таман сме дошле во свет во кој за нас не се знае ништо, каде што нашето наследство живее само преку одговорите на некои базични прашања, кога – ете ти сега – двајца -иќ, кои и без да се познаваат, веќе се знаат. И сега, кога ќе ни се сретнат бремињата, секогаш ќе се најде некој, можеби баш овој Мет (Америка), кој ќе нѐ праша: Didn’t you guys use to kill each other off? И нашето наследство ќе оживее преку одговорот на тоа базично прашање.
Седиме во салата на Центарот, прашувајќи се кој е кој. Ги поврзуваме лицата и имињата, создаваме цели мали митологии. Онаа црвенокоса таму – не, тоа не е Ивана, лицето ѝ е некако источнословенско, руско; оние неколку девојки се Азијатки; онаа ситната во аголот, е тоа е можеби таа. Нашите фантазии се распрснуваат кога работниците од Центарот конечно ги читаат имињата, барајќи од нас да се јавиме и да кренеме рака. Гласот на Ивана се слуша веднаш зад мене и јас се свртувам и ѝ кажувам „здраво“. „Здраво“, вели девојката со бушава коса, нешто постара од мене. На прв поглед ми се чини сериозна, воздржана, студена.
Лето
Штурците надвор неподносливо штурат, слободни, додека ние седиме во училниците, чекајќи го крајот на часот. Поделени сме по јазично ниво, но Ивана е подобра, особено во пишување, зашто поминала многу години во Кина. Заедно сме само на часовите по конверзација: Србија има толку и толку жители, во Хрватска јадеме тоа и тоа, гостопримливи сме кон странците, некои наши зборови немаат вокали, некогаш живеевме во иста земја, сега таа земја веќе ја нема.
Многумина од нив се повлекуваат во своите соби: некои уште сега вредно работат на презентацијата што треба да се даде на крајот на семинарот. Се чини дека во лобито останавме само уште ние двајцата – има време за презентациите, надвор е Јапонија. Излегуваме од Центарот спонтано, влегуваме во пладневната жега на Таџири-чо, гратче што изгледа како некакво предградие на предградието, штурците и понатаму неподносливо штурат, а како што паѓа сонцето, се преобразуваат во жаби. Одиме случајно, речиси бесцелно, се чудиме на малите куќи со покриви што личат на крлушки од риби, на лицата на Јапонците, кои за возврат ни се чудат на нашите, на пространите полиња со ориз во кои се огледува небото. Наидуваме на мал напуштен храм во кој никаде никого нема, освен камените кучиња на влезот, што личат на лавови; и внатре, исто така, нема ништо – црвена капија, празнина, таван излепен со некакви ленти – нашиот прв и вечно најубав јапонски храм. Седиме на клупа, не правиме ништо – фјака и зен се само синоними.
Навечер неколкумина од нас се собираат во лобито. Среде лежерното муабетење, некој историчар, секако, нѐ прашува за војната и ние му одговараме, промислено, внимателно, како во игра шах или гоа, каде што секој наш потег влијае на следниот потег на противникот; и не е толку до самиот одговор, колку до запознавањето на меѓусебното бреме, неговиот обем, големина, начинот на кој се манифестира. Но, за среќа, во тој миг доаѓа Олга, црвенокоса Германка, нѐ одвлекува од труповите на државата и на луѓето, и нѐ кани на караоке. Ја пееме Big in Japan, се чудиме како Јапонците никогаш не слушнале за неа.
Срам
Тој викенд отидовме во Кјото. Ивана отседна во некое традиционално сместување, а јас во евтино и неудобно интернет-кафе. Како што обично бидува, кога сакаш да заштедиш, ќе платиш многу повеќе и некако успеав тука да ги изгубам сите пари што ги имав. Дали некој ми ги украде или ми паднале од џебот, тоа по безуспешната потрага веќе не беше главен проблем – преноќиштето требаше да се плати утрото, а мене во торбата ми остана само нешто ситно. Додека размислував што да правам, ми падна на памет Ивана, која беше на другиот крај од градот. Ѝ пратив порака и ѝ ја објаснив ситуацијата. „Добро, ќе дојдам“, рече, „но наутро“, зашто веќе се ближеше полноќ.
Не ни трепнав чекајќи го утрото. А, кога конeчно дојде, часовите се забрзаа, рецепционерите станаа нестрпливи, а од Ивана немаше ни трага ни глас. Им ја објаснив ситуацијата, им реков дека наскоро ќе дојде некој да плати за мене, еве, сега, само што не дошла. Ѝ се јавив, ѝ пратив пораки, но не одговараше, и веќе станував нервозен, правев план како да се шмугнам во лифтот ако не се појави. Веќе сум лут, речиси е пладне, а неа уште ја нема, ме остави на цедило; и мислам дека сите се такви, отсекогаш биле такви, обидот за пријателство на нашите народи е само илузија.
Кога – ете ја, влегува задишана. „Па, каде си?“ ја прашувам, а таа: „Надвор е хаос, со часови се обидувам да се пробијам!“ Кога плати (а намуртените рецепционери почнаа да се смешкаат), излеговме на улица, право во толпата луѓе што ја запоседнаа. По средината на улицата одеше процесија од најголемиот фестивал во Јапонија, на чие одржување сосема заборавив. И, додека од поворката извираа разиграни демони со маски, помислив дека сега мене ми треба една.
Одраз
На светата планина Која мртвите се креваат од пепелта и стануваат дрвја. Одиме меѓу горостасните кедри и гробовите обраснати во мов; сонцето низ крошните ни ја осветлува патеката, патеката ја омеѓуваат изгаснати фенери. Каква симбиоза на животот и смртта, двесте илјади мртви и се чини како двајцата да чувствуваме само мир, без мермер, без бреме, без слики – само кедри, камен, мов и комореби, светлина што продира низ дрвјата.
Наидуваме на мал бунар покрај патот; како што кажува таблата, според локалната легенда, тој што нема да си го види одразот, ќе умре во рок од три годни. И, стоиме така пред зловесниот бунар, одмеруваме дали да погледнеме или да не погледнуваме, дали воопшто смееме да погледнеме, зашто ако го направиме тоа, ќе знаеме, а дали сознанието за смртта што ќе настапи менува нешто? Што би било ако војниците ги бараат своите одрази пред да заминат во војната?
Се оддалечуваме од бунарот колебајќи се, но тогаш Ивана кажува нешто што и двајцата го имаме на ум: „Море, ајде заедно. Ако умрам, барем нема сама.“ И тогаш, еден-два-три, и истовремено ја наведнуваме главата преку работ. Потоа неверување, смеа – наместо длабока јама што ги голта нашите лица, добиваме бунар чие дно може речиси да се дофати со рака. Секако, одразите се тука и, додека се оддалечуваме смеејќи се, и понатаму се прашувам дали е така за секого или самиот чин на нашата заедничка храброст ги продолжи нашите животи, додека магичниот бунар на другите им се укажува длабок и црн, без одраз, освен рефлексијата на неминовната смрт. Ќе живееме, сепак ќе живееме, макар повеќе од три години, а кога конечно ќе умреме, од нашата пепел ќе никнат кедри.
Непријатели
Како награда за успешно завршената презентација, сите нѐ пратија во Токио.
Ивана и јас, секако, прво отидовме во книжарскиот кварт Џимбочо да купиме книги што никогаш нема да ги прочитаме. Во чудните тесни книжарници преполни со прав, замрзнати во минатото, пребаруваме по полиците и по кутиите, извлекуваме петпарачки романи на англиски, веќе излитени од употреба, туристички водич на Јапонското Царство од триесеттите, сликовница што се развлекува како река. Тука е и малиот јапонско-хавајски разговорник, биографијата на Годзила, книга во која елементите се прикажани како луѓе. Наидувам и на првото издание на Босоногиот Ген.
„Мангава е баш позната“, ѝ велам на Ивана.
„За што е?“
„За Хирошима“, велам.
Ни приоѓа книжарот, слушајќи го нашиот чуден јазик, и нѐ прашува од каде сме. Србија, Хрватска, велиме – никогаш не слушнал за тие земји; Југославија, велиме – а, да, секако, Тито, југо, олимпијада ’84. Па, кажете ми, како е таму во Југославија?
Потоа нѐ прашува дали сме пар, на што јас се смеам и на јапонски му велам: „Теки десу!“
Книжарот е збунет, Ивана се мурти, а потоа на неговото прашање, како и на мојот обид за хумор, го дава истиот одговор:
„Не“, вели. „Пријатели сме.“
Америка хито
Следниот ден одиме во Камакура, древно гратче во близина на Токио, во кое веќе со векови медитира големиот бронзен Буда. Отидовме независно и се најдовме кај него, чудејќи се на неговото смирено лице, а уште повеќе на отворените прозорци на неговиот грб. За дваесет јени Буда може да се види и однатре.
Камакура е позната по храмовите и јас предлагам да се качиме до еден од нив. Се влечеме по асфалтот, сонцето е во зенитот, храмот е подалеку отколку што мислевме. И, кога конечно доаѓаме до него, пред нас се појавуваат бескрајни скали, а никаде ладовина на видикот. Ивана нешто нервозно негодува, а јас за возврат нервозно негодувам поради нејзината нервоза. Се искачуваме така препирајќи се за глупости и на крајот доаѓаме до дрвена капија. Седнуваме под закрила на ѕвоното да се одмориме, сѐ уште напнати, нѐ наткрилува нешто големо, расцветано дрво.
Во тој миг едно мало момче поминува покрај нас со мајка му, внимателно нѐ набљудува и потоа одеднаш многу ентузијастично извикува: Америка хито!
И ние се кикотиме, и нашата смеа одѕвонува од ѕвоното, а кога смеата престанува, како и сите добри Американци, му мавтаме и велиме hello.
Превод: Иван Шопов
Симон Мариќ
Симон Мариќ е роден 1988 во Белград. Завршил студии по Англиски јазик и книжевност на Филолошкиот факултет во истиот град. Автор е на две книги за деца, како и на „Енциклопедијата на савамалските суштества“ (Еверест Медиа, 2016), книга раскази што се занимава со историјата и животот на ова белградско маало. На домашните конкурси е повеќепати наградуван за проза, а расказите му се објавувани и во неколку списанија и зборници. Шестина од својот живот ја минал во Јапонија, а сега пак живее во Белград.
ažurirano: 06/03/25
