Sanja Tërpkovska
Atë ditë iu duk shumë i vjetër. E tërë fytyra sikur i ishte shpërngulur poshtë. Nxirrte disa letra, pinte duhan dhe hiri i binte anembanë banesës, si borë. Pronari i saj Bojkov kishte të drejtë – njeriu i cili jeton me qen i ngjan kafshës së tij, madje edhe kanë erën e njëjtë.
Asaj sot i vinte një erë shumë e keqe, Bojkovi moti nuk e kishte fërkuar me ujë të nxehtë dhe me sapun. Moti s’kishte sapun tek ata në shtëpi, të ngujuar në ndërtesën e ngushtë në rrugën e gjerë, vetëm një minutë në këmbë nga garnizoni kryesor. Nuk i kujtohej as ajo se kur për herë të fundit dremiti në prehrin e tij, duke e kaluar me kujdes me furçë. Sikur të mundë t’i thoshte gjë, i kishte thënë se i mungojnë rrëfimet e tij derisa ajo dremit. Dëshironte përsëri t’i dëgjojë të gjitha. Sikur kur e ka parë për herë të parë, e ka mbledhur të tërën në pëllëmbë, si një top. Një profesor nga Manastiri ia kishte dhënë atë ditë dhe që natën e parë, në mes të natës, përgjithmonë iku me gruan dhe me tre fëmijët. Ose t’i tregojë se si njëherë e ka humbur në bixhoz në një kolibë te lumi Pçinja. Nuk ka fjetur tërë natën, ndërsa të nesërmen e ka këmbyer me një thes me duhan. Rrëfimi i adhuruar i saj ishte se si e kishte goditur një plumb qorr dhe i ka bërë një vrimë në vesh, drejt në qafë. Ai e ka futur në një çantë krahu dhe me kalin e bardhë ka kalëruar për ta sjellë urgjentisht në front, te mjeku. Që atëherë filloi ta quajë “lakuriq nate”, duke ia kruar veshin. Ajo nuk e ndiente prekjen e tij në atë vend, por e adhuronte rrëfimin. Nuk i kujtohej ngjarja me plumbin, sepse ai e kishte vënë në gjumë me hloroform, që të mos e ndiejë dhimbjen. Bojkovi gjithmonë mbante me vete dy shishe të vogla, një me hloroform dhe një me helm. I fshehte te xhepi i qepur nga brenda, në midis tek ija.
E donte pronarin e vet dhe ai e donte atë. Kohën e fundit më pak shëtisnin jashtë. “Orë policore”, i pëshpëriste ai në vesh, sapo perëndonte dielli në Shkup. Në Shkup bie nata herët, në Sofje edhe më herët, kështu i thoshte. Atë ditë gjithçka ishte ndryshe. Nuk e nxori jashtë as në mëngjes, as pasdite, as që e mori me vete në punë, siç bënte zakonisht. Veç tij, nuk pa askënd tërë ditën – as gruan, as vogëlushen. Fshikëzën e urinës e kishte të mbushur, nuk mundte të duronte.
Një kohë të gjatë rrinte e strukur në kënd. Ai shkruante diçka i rënë në gjunj mbi dysheme. Fliste me vete, “emri – këtu, mbiemri – këtu”. Gruaja dhe vogëlushja më shumë nuk ishin sesa ishin prezentë. Dhe, nuk duhej të ishin. Ata s’kishin një letër me fotografi si ai. Ai mund të dilte. E shikoi vendin e saj të adhuruar pranë derës së tarracës, nëse nuk mundte ta mbajë, do ta bëjë shurrën atje. Që kur ishte këlysh, ose këlyshe, siç e quante ai duke e përkëdhelur, e rrihte kur bënte shurrën brenda. “Brenda jo, do të kundërmojë”, i thoshte Bojkovi me ashpërsi.
Më në fund e nxori rreth orës tetë. Hëna sapo kishte dalë dhe ajo, duke e tundur bishtin, doli nga dera dhe vrapoi nëpër shkallat e korridorit të errët. Në hyrje dëgjoheshin vetëm ata. Ai e lidhi dhe e çoi deri te ashensori. Uh, ajo nuk e donte ashensorin. E tërhoqi një herë nga shkallët, ndërsa ai e goditi. E dinte se nuk e do ashensorin, turp të ketë, përtac, nuk do të ecë në këmbë. Dhe, jo, nuk do ta bëjë shurrën te thana e thatë. Do ta sjellë rreth e rrotull me litarin. Ja, kjo do t’i ndodhë pasi e hip në ashensor.
U ndalën para derës së hekurt dhe ajo nuk lëvizte as majtas as djathtas. E tërhoqi fuqishëm, pastaj edhe më fuqishëm, e kishte të njohur ritualin. Ndjeu një dhimbje të madhe, por mbeti e paluhatshme si një gur ngjyrëkafe të çelët te pragu. Ai e lëkundi kokën. “Hajde, mos u çmend!”. E kapi nën sqetulla dhe lëshoi një fishkëllimë të fuqishme nën peshën e saj. Ishte në moshë dhe e fuqishme, nuk ishte më këlyshe, le ta dijë. E përplasi fuqishëm derën prapa. Zhurmat e tilla ishin të ndaluara, por ai kishte lejeqarkullimi dhe ajo, si duket, i vlente për gjithçka. Është i lig, e mendoi, dhe e zgjati lart kokën e përkulur. Kishte frikë kur i përplaste dyert, sirtarët, revolet. Ai shau.
Jashtë pa një fëmijë të rritur se si rri te gardhi i shkollës së mbyllur, vrapoi ta nuhasë. Fëmija e përkëdheli, njiheshin. Bojkovi i dha një shpullë dhe i bërtiti nëpër dhëmbë të kthehet në shtëpi, apo do që ta kapë patrulla dhe ta bëjnë copë. E shau edhe fëmijën. U kthye nga ajo, e zgjidhi dhe vazhduan të shëtisin. Shpejtonin drejt mishtores, ajo e dinte rrugën. U gëzua, asaj do t’i hedhin kocka, ndërsa atij do t’i japin një qese me dokumente për t’i djegur në sobë në banesë. Është dimër, filloi ngrohja.
Shitorja në këtë kohë ishte e mbyllur, por kasapi ende ishte aty, në errësirë. Ajo i dëgjoi këmbët e tij në panik duke shkuar për t’ua hapur derën nga prapa. Kasapi, shtatlartë dhe i ri, u shfaq te dera e vogël. Ia zgjati qeset Bojkovit, njëra ishte plot me kocka. I rrodhën ligat. Kasapi u fshi nga përparësja e fëlliqur para se të përshëndetej, ndërsa ajo ia zgjati putrën. Bojkovi e nxori kutinë e duhanit dhe ia zgjati.
E ndezën të dy me një shkrepëse. Nuk i thanë gjë njëri-tjetrit.
Ndezën edhe nga një dhe kur i afruan kokat, kasapi filloi të murmurisë, duke nxjerrë tym larg vetes. Zërin e kishte të pakapshëm, por ajo e kuptoi: “dy lejekalime dhe një pasaportë… deri nesër në mbrëmje…” Tymi i dilte nga të gjitha anët, nga hunda, nga goja. U ngatërrua, se a e dëgjoi kasapin të thoshte “aport”? Në mënyrë të çrregullt e shqiptoi, si duket. Edhe pse nuk ishte qen gjuetie, e dinte këtë urdhër – kishte kaluar një trajnim të qenve ushtarakë. Por, me “aport” nuk kthente prapa asgjë tashmë. Njëherë kështu me urdhër ia morën kockën dhe nuk ia kthyen kurrë. Vetëm me top mundet “aport”, nëse aq shumë insiston kasapi, sepse e dëgjoi njëherë të thoshte pas-aport.
“A e di ti, mjeshtri im i mirë, Shone”, pyeti Bojkovi më shumë veten, “se sytë e qenve nuk shikojnë si sytë e njerëzve?”
“E di!” U dëgjua zëshëm në errësirë. Ajo u kthye prapa dhe filloi të lehë. Bojkovi e tërhoqi prapa rripin, ajo pushoi nga dhimbja. E zuri të papërgatitur.
“Mirëmbrëma, djema, si jeni? Është ca freskët për shëtitje?” Krasimir Xhelati është, ia njohën zërin menjëherë. “Thash, unë e di, se qentë nuk dallojnë ngjyra. Por, qeni yt, Bojkovi im, sheh gjithçka, di gjithçka! Vetëm që s’di të flasë, e shkreta. Gojë ka, gjuhë s’ka – kështu thonë këtu?”. Krasimiri e shikonte qenin, fliste ngadalë dhe e theksonte çdo fjalë. Tashmë ishte pranë tyre, në largësi prej një rripi. Xhelati priste për ta përkëdhelur, njiheshin. Ai punonte si kapiten i klasit të parë i trenave. Nëpër vagona i shtypte njerëzit që të udhëtojnë dhe kurrë të mos kthehen. “Ndoshta, kapiten i çmuar, por mjekët thonë ndryshe”, iu përgjigj Borisovi, ndërsa fytyra iu zbardh. Për qenin, Krasimirit i vinte era mish i freskët, me kocka të ndara, i papjekur. Në çetën e tyre nuk e pjekin mishin, vetëm e ndajnë dhe e paketojnë.
“Mjeku, Bojkovi im i dashur, është rreshter, një kasap i thjeshtë, si ky yti këtu”. Krasimir Xhelati iu turr kasapit në fytyrë aq afër, saqë nga këndi i saj i dukej sikur ky, me hundën e tij të mprehtë, do t’ia nxjerrë sytë.
“Ha! Ha, ha, ha…”, Bojkovi filloi të qeshte. “Kasap!”, e përsëriti pas Xhelatit dhe nuk pushonte të zgërdhihet. Krasimiri iu bashkëngjit. “Kasap, por i klasit të parë!”, vazhdonte Bojkovi, ndërsa Xhelati qeshte duke ulëruar, si hienë. Kasapi heshtte dhe pinte duhan.
“Dhe, Bojkov, ç’të thotë tjetër mjeku?” Krasimiri ishte kureshtar.
“Më thotë se qentë janë daltonistë, nuk e shohin ngjyrën e kundërt të spektrit. Për shembull, gjakun e shohin si të gjelbër, jo të kuq.”
“E, yjet e verdha në mëngë si i shohin?” Xhelati pyeti gëzueshëm dhe përsëri i plasi e qeshura e zhurmshme, ndërsa me shkopin për ecje e shponte kasapin në sup.
“Këtu nuk vëmë yje, kapiteni im, vetëm shirita. Dhe, imja i sheh mirë. Qenushja ime i nuhat dhe ua lëpin përparëset kur qëndrojnë para saj. Kur i zien pak, i vijnë të forta, por ia përziej me çfarëdo gjelle dhe i ha.”
Xhelati tundi dorën dhe u gjunjëzua para saj. “Bukuroshe je ti. Kasapi edhe gjatë kohë do të të japë kocka, nëse është i zgjuar dhe vazhdon të bashkëpunojë, por vetëm me ne. E di ti, mikesha ime, se nëna e këtij djali do të vdesë nëse s’ka hapa, është e sëmurë. Eh, të dhimbshme janë fatet e njerëzve, nuk janë si të qenve.” E përkëdhelte dhe me shkopin me dorën tjetër i shponte qeset e Bojkovit. Ra një kockë e vogël dhe ajo e hëngri. Qesen e dytë nuk e shpoi, e goditi lehtë mbi kokë dhe papritmas iku, ashtu siç erdhi. “Natën e mirë, Bojkov”, bërtiti Xhelati nga errësira. E rregulloi kapelën dhe e ngriti jakën mbi qafë. “Ik, është ftohtë, do të sëmuresh, nuk do të doje që kasapi të të shërojë… Dhe, veç kësaj, ora policore vlen për të gjithë, edhe për oficerë, edhe për nënoficerë, edhe për kasapë…”
Kur u zhduk, ajo përsëri filloi ta tundë bishtin. Këta të dy e ndezën edhe nga një duhan. Nuk flisnin. Duart e kasapit dridheshin. Por, Bojkovi ishte më i shqetësuar. Nuk mund t’ia shihte zemrën e gjelbër, por mundej ta dëgjojë aq fuqishëm, që mund t’i dalë nga uniforma. Do të pëlcasë dhe do të prishet si ora e murit që e kishin në sallon. Nëse i del nga gjoksi, ajo do ta kapë me dhëmbë dhe do t’ia kthejë prapa, nëse punon. Nëse nuk punon, do ta nxjerrë jashtë të veten dhe do t’ia japë atij. Zemra e tij rreh me shumë zhurmë. Nuk guxojmë të bëjmë zhurmë. Qentë kanë dëgjim njëqind herë më të zhvilluar sesa njerëzit, madje edhe ajo, edhe pse njërin vesh e kishte gjysmë të vdekur. Mjeku i ushtrisë e tha këtë kur e sterilizonte. “Me veshin tjetër dëgjon në mënyrë të përsosur, mos u brengos. Veç kësaj, është femër, e ka patjetër të dëgjojë.”
Përkthim: Kreshnik Ajdini
Sanja Tërpkovska
Sanja Tërpkovska ka lindur në vitin 1980 në Shkup. Është profesoreshë e diplomuar e gjuhës dhe letërsisë frënge. Ka punuar gjithçka, nga përkthyese deri te redaktore grafike, krahas punës si profesoreshë e gjuhës dhe letërsisë frënge.
Shkruan si një terapi të vetëcaktuar kundër veseve dhe mësysheve. Do gjithçka që duan të rinjtë.
Kontakt: sanja.trpkovska@gmail.com
ažurirano: 16/09/21
