Сања Трпковска
Тој ден ѝ се виде многу стар. Целото лице како да му се пресели надолу. Вадеше некои хартии, пушеше и пепелта паѓаше насекаде по станот, како снег. Нејзиниот господар Бојков беше во право – човекот кој живее со куче си личи со своето животно, дури и мирисаат исто.
Таа денес мирисаше многу лошо, Бојков одамна ја немаше истриено со жешка вода или со сапун. Одамна немаше сапун кај нив дома, заглавени во тесната зграда на широката улица, на само пет минути пеш од главниот гарнизон. Не можеше да се сети ниту кога последен пат задрема во неговиот скут додека внимателно ја четка. Да можеше нешто да му каже, би му рекла дека ѝ недостасуваат неговите приказни додека таа дреме. Сакаше пак да слушне сè. Како кога ја видел за првпат, ја собирало цела во неговата дланка, како топче. Еден професор од Битола му ја дал дента, а веќе ноќта, во глува доба, засекогаш заминал со жена му и трите деца. Или да ѝ кажува како еднаш ја загубил на карти во некоја колиба на Пчиња. Не спиел цела ноќ, а веќе следниот ден ја вратил за една вреќа тутун. Омилена приказна ѝ беше како ја погодил заскитан куршум и ѝ направил дупка во увото, точно на врвот. Тој ја ставил во ранец и на бел коњ јавал да ја однесе итно на фронтот, кај докторот. Оттогаш почна да ја вика „лилјак“, чешкајќи ја по увото. Таа не го чувствуваше неговиот допир таму, но ја сакаше приказната. Не се сеќаваше на случката со куршумот бидејќи тој ја успал со хлороформ за да не чувствува болка. Бојков секогаш носеше со себе две шишенца, едно со хлороформ и едно со отров. Ги криеше во сошиениот џеб однатре, кај слабината.
Го сакаше својот господар и тој ја сакаше неа. Во последно време помалку шетаа надвор. „Полициски час“, ѝ шепотеше тој во увото, штом ќе зајдеше сонцето во Скопје. Во Скопје се стемнува рано, во Софија уште порано, така ѝ велеше. Тој ден сè беше поинаку. Не ја изнесе надвор ниту утрото, ниту попладне, ниту ја зеде со себе на работа, како што правеше обично. Освен него не виде никого цел ден – ни жената, ни малечката. Нејзиниот мочен меур беше полн, но можеше да издржи.
Долго време лежеше склопчена во аголот. Тој нешто запишуваше клекнат на колена врз подот. Зборуваше сам со себе, „име – тука, презиме – тука“. Жената и малечката повеќе ги немаше отколку што ги имаше. И не смееше да ги има. Тие немаа ливче со слика како него. Тој можеше да излегува. Го погледна своето омилено место покрај вратата од терасата, ако не додржи, ќе се измоча токму таму. Уште од кога беше кутре, или кутра, како што ја нарекуваше тој од милост, ја тепаше кога ќе се измочаше внатре. „Внатре не, ќе смрди“, ѝ велеше Бојков строго.
Конечно ја изнесе околу осум. Месечината само што се појави и таа, мавтајќи со опашот, излезе низ вратата и се стрча по скалите во темниот ходник. Во влезот се слушаа само тие. Тој ја врза и ја одведе пред лифтот. Ух, таа не го сакаше лифтот. Го потегна еднаш накај скалите, а тој ја удри. Знаеше дека не го сака лифтот, срам да му е, мрза, не сака да оди пеш. И не, нема да се измоча веднаш кај сувиот дрен. Ќе го вртка наоколу на каишот. Ете, тоа ќе си го добие што ја носи со лифт.
Застанаа пред железната врата и таа не мрдаше ни лево ни десно. Ја потегна силно, па посилно, познат ѝ беше ритуалот. Почувствува силна болка, но остана неподвижна како голем светлокафеав камен на прагот. Тој одмавна со главата. „Ајде, не будали се“. Ја фати под мишките и испушти силен свиреж под нејзината тежина. Беше возрасна и цврста, не беше веќе кутра, нека си знае. Ја тресна гласно назад вратата. Да се прават такви звуци беше забрането, ама тој имаше пропусница и таа изгледа му важеше за сè. Расипан е, си помисли, и ја подаде наведнатата глава нагоре. Ѝ беше страв кога трескаше со врати, со фиоки, со пиштоли. Тој опцу.
Надвор виде едно постаро дете кое седеше на оградата од затвореното училиште, се стрча да го издушка. Детето ја погали, се познаваа. Бојков му удри шлаканица и му се развика низ заби да се врати дома, зарем сака да го фати патрола и да направат сапун од него. Го опцу и детето. Се сврте накај неа, ја одврза и продолжија да шетаат. Брзаа накај месарницата, таа го знаеше патот. Се израдува, нејзе ќе ѝ фрлат коски, а нему ќе му дадат кеси со документи за да ги запали во ќумбето во станот. Зима е, почнаа да греат.
Дуќанот ова време беше затворен, но месарот беше таму, во темното. Таа ги слушна неговите панични нозе како одат да им отворат одзади. Месарот, крупен и млад, се појави на малата вратичка. Му ги подаде кесите на Бојков, едната беше полна со коски. Ѝ потекоа лиги. Месарот се избриша од валканата престилка пред да ги поздрави, а таа му ја подаде шепата. Бојков извади табакера и му подаде тутун.
Запалија заедно од едно чкорче. Не си рекоа ништо.
Запалија по вторпат и кога им се доближија главите, месарот почна да мрмори дувајќи чад далеку пред себе. Гласот му беше нечуен, но таа го разбра: „две пропусници и еден пасапорт… до утре вечер…“ Чадот му излегуваше од секаде, од носот, од устата. Се збуни, дали го слушна месарот како рече „апорт“? Неправилно го изговори, изгледа. Иако не беше птичар, ја знаеше наредбата – имаше поминато тренинг за воени кучиња. Но, на „апорт“ веќе не носеше назад ништо. Еднаш така по наредба ѝ зедоа коска и никогаш не ѝ ја вратија. Само со топка може „апорт“, ако толку инсистира месарот, бидејќи го слушна уште еднаш како вели пас-апорт.
„Ти знаеш ли, добар мој мајстор Шоне“, праша Бојков повеќе за себе, „дека очите на кучињата не гледаат како оние на луѓето?“
„Знам!“, гласно се слушна од темницата. Таа се сврте напред и залаја еднаш. Бојков ѝ го стегна назад каишот, таа отстапи од болка. Ја фати неподготвена.
„Добро вечер, момци, како сте? Малку е свежо за прошетка?“ Красимир Џелатот е тоа, веднаш му го позна гласот. „Реков, јас знам, дека кучињата не разликуваат бои. Но, твојава кучка, мој Бојков, гледа сè, знае сè! Само што не знае да зборува, кутрата. Уста има, јазик нема – така ли велат тука?“ Красимир гледаше во неа, зборуваше бавно и го потенцираше секој збор. Веќе беше до нив, на должина од еден ремен. Џелатот чекаше да ја погали, се познаваа. Тој работеше како капетан на прва класа на возови. Во вагоните притискаше луѓе за да патуваат и никогаш да не се вратат. „Можеби, ценет капетане, но докторот вели поинаку“, му одговори Бојков, а лицето му обеле. Красимир ѝ мирисаше на свежо месо, со одвоени коски, непечено. Во нивната чета не печеа месо, само го двоеја и го пакуваа.
„Докторот, драг мој Бојков, е водник, обичен касап, како и овој твојов тука“. Красимир Џелатот му се внесе на месарот в лице толку блиску, што од тој агол ѝ изгледаше како да сака со шилестиот нос да му ги ископа очите.
„Ха! Ха, ха, ха…“, Бојков почна да се смее. „Касап!“, повтори по Џелатот и не запираше да гровта. Красимир му се придружи. „Касап, ама прва класа!“, продолжуваше Бојков, а џелатот се смееше со цивкање – хи-хи-хи, како хиена. Месарот молчеше и пушеше.
„И, Бојков, што ти вика друго докторот?“ Красимир беше љубопитен.
„Ми вика дека кучињата се далтонисти, не ја гледаат спротивната боја од спектарот. На пример, крвта ја гледаат зелено, а не црвено.“
„А, жолтите ѕвезди на ракавите како ги гледаат?“ Џелатот праша весело и повторно прсна во громогласна смеа, а со стапот за одење го буцкаше месарот по рамото.
„Тука не ставаме ѕвезди, мој капетане, само ленти. А мојава добро ги гледа. Мојава кучка ги душка и им ги лиже престилките кога стојат пред неа. Кога ќе ги свариш малку ѝ се жилави, но ѝ ги мешам со секаква манџа, па ги јаде.“
Џелатот му одмавна со раката и клекна пред неа. „Убавица си ти. Месарчево уште долго ќе ти дава коски, ако е умно и ако продолжи да соработува, ама само со нас. Знаеш ли ти, пријателке, дека мајка му на момчево ќе умре ако снема лекови, болна е. Ех, тажни се човечките животи, не се како кучешките.“ Ја галеше и со стапот во другата рака ги боцкаше кесите на Бојков. Од нив испадна една мала коска и таа ја изеде. Втората кеса не ја боцна, ја потапка по главата и ненадејно замина, како што дојде. „Лека ноќ, Бојков“, викна Џелатот од темницата. Си ја намести шапката и ја подигна јаката до тилот. „Оди си, студено е, ќе се разболиш, не би сакал касап да те лечи… А, освен тоа, полицискиот час важи за сите, и за офицери, и за подофицери, и за месари…“
Кога сосема го снема, таа почна пак да мавта со опашката. Двајцата што останаа запалија уште по еден тутун. Не зборуваа. Рацете на месарот се тресеа. Но, Бојков беше повознемирен. Не можеше да му го види зеленото срце, но му го слушаше како чука толку силно што можеби ќе му излезе од под униформата. Ќе пукне и ќе се расипе како часовникот со кукавица што им беше во салонот. Ако му излета од градите, таа ќе го дофати со забите и ќе му го врати назад, ако работи. Ако не работи, ќе го изгризе надвор своето и ќе му го даде нему. Неговово срце чука прегласно. Не смее да се прави бука. Кучињата имаат стопати поразвиен слух од луѓето, дури и таа, иако едното уво ѝ беше полумртво. Воениот доктор го кажа тоа кога ја стерилизираше. „Со другото уво совршено слуша, немај гајле. Башка женско е, мора да слуша.“
Сања Трпковска
Сања Трпковска e родена 1980 година во Скопје, дипломирана професорка по француски јазик и книжевност. Има работено сè, од преведувач до графички уредник, освен како професоркa по француски јазик и книжевност. Пишува како самопрепишана терапија против пороци и уроци. Воли све што воле млади.
Контакт: sanja.trpkovska@gmail.com
ažurirano: 16/09/21
