Ana Kutlesha
Gishtat ta fërkojnë kapakun e kokës aq fort sa gati të dhemb. Pastaj, rri gjatë nën ujin e ftohtë. Ndërsa shkon këmbëzbathur drejt kuzhinës, në shputa të ngjiten qimet e maces. Shurupi i shtogut ka rrjedhur në frigorifer. Do ta pastrosh, por pasi ta pish kafen. Hedh qumësht, sheqer, e ndez kompjuterin. I lexon emailët, lajmet, statuset e Facebookut. Të shkon mendja te deti dhe xhirollogaria. Në Zagreb temperatura ka shënuar 32 gradë. Mendon të shkosh në pazar, por heq dorë. Me sfungjerin që kutërbon nga lagështia mbledh lëngun e dendur nga raftet plastike. I kontrollon skajet e frigoriferit, i fshin gjurmët e shurupit nga pakoja e djathit të grirë. Mbi shporet e vë një tenxhere të madhe, ja edhe avulli. E derdh ujin e vluar në lavaman, pasta nxjerr kryet përtej kullesës.
Pas drekës, të erdhi një email. E lexon me kujdes. Dear Marko Kovačević, I received your contact from Amela Silovic… We would be delighted if you would participate in our programme. Travel costs and accommodation in Berlin are covered. Pyet veten se në cilën pjesë të mbiemrit Silovic vijnë diakritikat. Nuk je i sigurtë se e njeh dikë që quhet ashtu.
Në mëngjes ka ardhur mjeshtri për klimë. Gishtin tregues e ka të shtrembër në këndin e drejtë. Të tregon se për vite me radhë ka punuar në baushtellë në Gjermani. E shikon me pafuqi deformimin. E përfytyron teksa monton kuzhinën në ndonjë banesë të shtrenjtë berlinase. Atje ku së shpejti do të priten filetot e salmonit, atij tehu i sharrës ia pret mishin deri te kocka. Ndërsa pi duhan në ballkon, macja e ha barin që ka mbirë nga kavanozi ku ke provuar të mbjellësh borzilok.
Ata duan që ti të prezentosh serinë e fotografive Zbuluar/Unveiled për shkak të mënyrës se si zbulon kompleksitetin e marrëdhënieve patriarkale në Bosnjë dhe Hercegovinë. Në Bosnjë dhe Hercegovinë ke qenë njëherë, një gjysmë dite. Ti nuk e ke serinë e fotografive Zbuluar/Unveiled. I lexon lajmet dhe statuset e Facebookut. Gëzohesh që po shkon në Berlin. Të bie ndërmend se sigurisht e kanë fjalën për serinë tënde E mbuluar. Skenat e qytetit nëpër cerada: kush i jep zor, në to mund të shohë kritikën e patriarkatit. Vetëm shteti është gabim.
Në mëngjes mbyllesh dhe e ndez klimën. Së shpejti makina pushon së punuari dhe nuk mund ta ndezësh më. E thërret mjeshtrin, por ai është rrugës për në Bosnjë, te të vetët. Mos është siguresa? Shtrihesh në dysheme, në vendin ku të duket se qarkullon më së shumti ajri. Macja shtrihet pranë teje, me pëllëmbë ia lëmon shpinën dhe kofshën. Rrjeti i trashë i zi i qimeve të saj të mbetet në lëkurë. Të duket se e njeh këtë ndjesi. Ndërrimi i qimeve është proces i natyrshëm te kafshët. Vetë intensiteti i ndërrimit të qimeve është mjaft variabil dhe varet nga faktorë të shumtë.
Ti kurrë nuk e ke rregulluar deri në fund uebfaqen tënde. Kjo duhet pranuar. Përveç serisë E mbuluar aty janë edhe disa vepra tek-tuk, ndërsa serinë që ia ke kushtuar banesës ku ke jetuar me ish të dashurën e ke larguar. Tekstin për serinë E mbuluar, në të cilin njëfarë kuratore i lidhte ceradat me marrëdhëniet e pushtetit në shoqëri, në fakt kurrë nuk e kuptuar deri në fund dhe kurrë nuk e ke postuar. Ti nuk je artist i angazhuar, ty vetëm të pëlqen fotografia e bukur.
Në Facebook i shikon profilet e të njohurve dhe kolegëve të cilët kanë shkuar në Berlin. Tash të gjithë janë në bregdet, por në kohën e mbajtjes së programit ku të kanë ftuar, do të jetë vjeshtë dhe do të kthehen në Berlin. MayaMar tani është vendosur në Wedding, që do të bëhet Kreuzbergu i ri. Në Berlin mund ta bësh një seri të re fotografish të pamjeve të qytetit nga ceradat.
Nuk të zë gjumi. Ndërron anën, tamam kur të merr gjumi, të zgjon tingulli i shputave të maces mbi parketin fishkëllues. Pi ujë, pshurresh, para agimit të zë gjumi. Sheh ëndërr sikur je në Berlin dhe mban ligjëratën për fotografitë nga seria Unveiled. Mbrapa teje sillen portrete grash të cilat heqin qimet nga fytyra. Njëra tërheq njëfarë ngjitësi bashkë me lëkurën mbi buzën e sipërme. Lëkura është plot me pika të kuqe, e në ngjitës janë qimet e zeza, shkopinj në miniaturë që duken sikur gjilpëra metalike. Të gjithë shikojnë me kujdes, dëgjojnë fjalët që dalin prej teje. Tundin kokën në shenjë miratimi, por diçka nuk shkon si duhet. Tërë kohën ke frikë se dikush do të të pyesë se si të kanë lejuar myslimanet e mbuluara t’i fotografosh. Zgjohesh, të duhet një dush. Duhet ta lajmërosh Marko Kovaçeviqin.
Ka plot Kovaçeviqë. Vetëm në Kroaci, persona me emrin Marko ka mbi 30 mijë. Marko Kovaçeviq (Tuzla, 1982) është fotograf dhe artist boshnjak. Jeton dhe punon në Sarajevë.
Në Mostar sot janë regjistruar 34 gradë. Emaili i tij është me pikë, i yti pa pikë. Në biografinë e Marko Kovaçeviqit të cilën e ke gjetur në uebfaqen e tij nuk shkruan se gjatë luftës ka jetuar shkurt në Zagreb. Nuk shkruan se ka shkuar në klasën 3 d të shkollës sate, dhe nuk ka marrë vërejtje sepse gjatë pushimit ia ka dhënë një flakareshë Kresha Brekalit, i cili i ka thënë se babai i tij ishte serb dhe se Kovaçeviq është mbiemër serb. Nuk shkruan se edhe ti e ke dëgjuar këtë rrëfim dhe se të nesërmen e ke kuptuar se ku jeton ai Kovaçeviqi dhe pastaj ke parë se prindërit e tij e kishin sjellë një mace nga Tuzla, që për ty ishte mjaft e habitshme ngase refugjatët do të duhej të iknin nga koka këmbët, e jo para rrugëtimit t’i shtynin macet të hynin në shportën me kapak. Nuk shkruan se maces së familijes Kovaçeviq, refugjatë nga Tuzla, i pëlqente të dilte nga dritarja e hapur e banesës së tyre në përdhesë, dhe nuk shkruan se ti e kape një ditë dhe e fute në kuti. Nuk shkruan as ajo që ti mendon se vetëm ti e di, e ajo është se në xhep kishe brisk.
Më vonë, e ke shikuar Dervishin dhe Vdekjen dhe e vetmja gjë që ke mbajtur mend ishte macja në prehrin e priftit mysliman. Kovaçeviqët në Kroaci janë më së shumti kroatë, kryesisht nga Posavina boshnjake, sipas disa burimeve nga Bosnja qendrore ose Maçkoveci në afërsi të Nova Gradishkas, dhe në numër më të vogël mund të jenë edhe serbë dhe boshnjakë (nga Posavina boshnjake). Në shekullin e kaluar, relativisht shumica e banorëve kroatë me këtë mbiemër kanë lindur në qytetin e Zagrebit dhe të Osijekut. Në Ljubaça në rajonin e Tuzlës, BeH, çdo banor i tretë kishte mbiemrin Kovaçeviq.
Pasi i shkruan, ndihesh më mirë. E shtyve veten të shkosh në pazar, pastaj pive një kafe me një koleg. Për drekë përgatit sallatë dhe e pjek një peshk. E fshin banesën, ia mbush vetes një gotë vere të bardhë që me kohë të është kujtuar ta fusësh në frigorifer. Ju dy do të mund të bashkëpunonit, mbase vetë thirrja nga Berlini mund të ishte vepra juaj artistike. A ka pasur vepra të këtilla? Të duket se po, nuk të kujtohet. Një pjesë të mishit të bardhë të peshkut ia jep maces. Mjeshtri i ri për klimë vjen nesër, në orën tetë të mëngjesit.
Të gjithë gishtat i ka të drejtë, nuk pi duhan dhe nuk do kafe. Kur e pyet nëse do të punojë klima edhe pasi të shkojë, të shikon mrrolshëm. Për gjysmë ore bëhet aq ftohtë saqë duhet t’i veshësh pantallonat dhe bluzën. I lexon emailët, lajmet, statuset e Facebookut. Në Berlin janë regjistruar 15 gradë. Prapë emailë. Hojla emnak! Sytë të bëhen katër, pulsi të përshpejtohet. Të gjithë boshnjakët që i njeh janë njerëz të mirë dhe shakaxhi. Dorën në zemër, nuk e përmend veprën e përbashkët. Do t’i lajmërojë kuratorët, Amila tashmë e ka pyetur se a e kishin lajmëruar. Por, asgjë nga Berlini për mua, sa jam kthyer nga Sllovenia ku isha me një mik në ca dasma, më duhet të jem jashtë Shengenit deri në nëntor.
Macja u fut në pjesën e dollapit ku ti mban xhamadanë të leshtë. Ka ardhur koha ta fikësh klimën. Porosit qebapë dhe e rrok shishen e verës nga dje. E pi deri në fund, del në sheti. Të duket se je hidhëruar, por nuk e di arsyen. Takon miq, kalon në raki.
Në mëngjes në banesë është sërish ngrohtë sepse është ora 10, e ti fle pa i mbyllur dritaret dhe pa i lëshuar qepenët. Në guaskën e WC-së janë gjurmët e shputave të maces, e në dysheme një re qimesh të zeza. Pasi pshurresh, shkon në kuzhinë, e mbush sahanin e zbrazët të maces me ujë, ti pi ujë. Vazhdon të jesh mahmur. I lëshon qepenët, e ndez klimën, e merr celularin, kthehesh në shtrat, shkruan email. Nuk mund ta besoj që nuk e kam hasur punën tënde më parë, serinë Unveiled e ke vërtet mjeshtërore. Ma kujton pak serinë time Mbuluar, e cila natyrisht është shumë më abstrakte, por mund të interpretohet si kritikë e marrëdhënieve të fshehura të pushtetit. Më lajmëro nëse vjen në Zagreb, ta pimë nga një, emnak. Në Zagreb mund të vish edhe para nëntorit 🙂 Ia ndal zërin telefonit, vazhdon të flesh. Kur zgjohesh, e sheh një thirrje të humbur, numër i panjohur, jashtë Kroacisë.
Përkthim: Qerim Ondozi
Ana Kutlesha
Ana Kutlesha (Rijeka, 1985) është historiane e artit dhe kuratore nga Zagrebi. Është anëtare e kolektivit kuratorial BLOK, që i kushtohet produksionit, edukimit dhe kërkimit në fushën e artit të angazhuar shoqëror. Është autore e disa teksteve kërkimore, ndërsa kritikat, esetë dhe reportazhet e saj janë publikuar në media të ndryshme vendore. Ka ndjekur punëtoritë për tregime të shkurtra në Qendrën për Shkrim Kreativ dhe në klubin Booksa, dhe tregimi i saj "Redukcije" është përfshirë në përmbledhjen "Dekameron 2020: priče iz karantene" (ur. Cerovac/Kurilić/Mežnarić, vlastita naklada).
ažurirano: 28/02/23
