Vesna Todorovska
Dhjetor. Një e martë e mbuluar me borë. Qëndroja në udhëkryq te Tregu i Qytetit, e mbështjellë me një shall të thurur, duke e pritur kolegun. Vrimat e hundës më mbusheshin me erë të petullave të skuqura, ndërsa fishkëllima e zorrëve shtohej. I godisja këmbët e mpira njërën me tjetrën për t’i ngrohur. Trupi i ftohur ma nxehte padurimin. E dija se edhe në Golfin e vjetër është ftohtë, por, së paku, nuk do të qëndroj në trotuarin e ngrirë.
Më në fund, vetura me ngjyrë të kaltër të errët u ndal para meje. U përkula për ta parë fytyrën e njohur të kolegut Fatmir, i cili vetëm ma tundi dorën për të hyrë brenda.
“Mirëmëngjesi. Si je në këtë mëngjes të acartë?”
Fatmiri as që më shikoi. E vuri në gojë cigaren e ndezur dhe me shkathtësi depërtoi në trafikun kaotik. U mësova me gabimet e tija gjuhësore.
“Mirë jam, pak i ngrirë, mirë që pushoi të bie borë.”
“Autostrada me siguri është pastruar”, ma ktheu i përgjumur, duke gogësitur. “Por, nuk e di se si do të jetë deri te shkolla.”
Derisa vozisnim nëpër autostradë, heshtja. Pasiguria e arritjes në vendin e punës na mundonte të dyve. Ndjeja frikë, e cila u ngjall sapo u shkëputëm te tre siloset e grurit, të cilët si rrokaqiej ngriheshin mbi tokën e bardhë.
Na dolën përballë tre ushtarë. Pushkët e varura, të shtrënguara me të dy duart, pjesërisht të drejtuara nga ne, ma ngrinë trupin, i cili gjithsesi këtë mëngjes ishte bërë akull.
“Ku jeni nisur?”, me rreptësi na pyeti më i larti, i cili paraprakisht na urdhëroi që të dalim nga vetura dhe të identifikohemi.
Qëndroja e strukur pas kolegut, ndërsa frika qëndronte pezull si një fantazmë mbi ne. Ndoshta për këtë arsye u afrua edhe një nga ushtarët dhe me një zë më të këndshëm na shpjegoi se nga fshati as ka dalë e as ka hyrë njeri këtë mëngjes. “Nëse duhet të shkoni në punë, nisuni në këmbë, sepse do të ngecni në borë me veturën.”
Vetura mbeti të qëndronte së bashku me ushtarët dhe siloset dhe të bëjë rojë në borë.
“E kemi patjetër të shkojmë në vendin e punës.” Fatmiri më shikoi për herë të parë, duke më drejtuar një shikim përplot lutje dhe vazhdoi të fliste:
“Unë do të eci, ti ndiqi hapat e mia. Unë do ta shkel borën, ndërsa ti do t’i lagësh pak këmbët.”
Tunda kokën në shenjë miratimi. Lëviznim ngadalë. Këmbët na zhyteshin deri në gjunjë në borën e thatë dhe të ngrirë. Gjatë çdo shkeljeje dëgjohej kërcitje, ndërsa shtresa e sipërme e ngrirë e borës nuk rezistonte dot peshën e këmbëve. Fatmiri ishte i shkurtër nga shtati, ndërsa kurrizi i shtrembët në mënyrë plotësuese ia shkurtonte shtatin. Ecnim të heshtur. E tërë fuqia e trupave tona ishte drejtuar drejt dëshirës që të arrijmë sa më shpejt në shkollë. Në tërë rrethin sikur ishin zhdukur tingujt. Dëgjohej vetëm gulçima jonë. Madje edhe qentë, të cilët gjithmonë vraponin dhe lehnin pas veturës kur vinim, tani nuk dukeshin fare.
Godina e shkollës ishte një shtëpizë e vogël me dy hapësira dhe një korridor i vogël që i ndante. Arritja jonë me gëzim dhe mosbesim u përshëndet nga punonjësi i shërbimit. Brenda ishte ngrohtë. Të ngrirë nga i ftohti, u ndalëm pranë sobës, e cila ushtonte nga drutë e thatë. Në tavolinën e vogël ndihmëse ishin vendosur gotat e çajit. Duart ma vidhnin nxehtësinë dhe e ndryshonin ngjyrën në ngjyrë vjollcë të errët. Dy burrat bisedonin shqip. Kuptoja ndonjë fjalë, kështu që e mora vesh thelbin: ftohtë, shumë borë, fëmijët nuk janë këtu. Lajmin kryesor nga punonjësi i shërbimit e dëgjova maqedonisht: në televizor kanë lajmëruar se ndërpritet mësimi dhe fillon pushimi dimëror.
Hapësira u mbush me erë lagështie, e cila avullonte nga rrobat tona të cilat thaheshin ngadalë. Për një kohë të shkurtër, korridori i vogël u mbush me erë duhani kaçak, të cilin burrat me kënaqësi e thurnin dhe pinin.
Na u thanë pantallonat dhe këpucët dhe u bëmë gati për t’u kthyer. Punëtori i shërbimit qëndronte te dera e shkollës, duke tundur dorën në shenjë përshëndetjeje dhe takimi të shpejtë. Dalëngadalë, nëpër të njëjtat gjurmë, u kthyem prapa te vetura. Ushtari i lartë na hodhi një shikim sarkastik. Sytë e tij flisnin: e po, ju tregova. Të tjerët, me kokat gjysmë të mbuluara me palltot ushtarake, vetëm shkurt na përshëndetën.
*
Banesa mezi i kishte pesëdhjetë metra katror. Im atë ndërroi jetë para dy mijë e njëshit. Nëna e shfrytëzonte pensionin e tij. Jetën ia kishte përkushtuar familjes. Nuk habiste lëkura e saj e plakur para kohe dhe e varur…
Bënim një jetë shumë modeste. E mbaj mend, çdo mëngjes na përcillte në shkollë me çaj të nxehtë dhe disa biskota të vendosura në pjatën e filxhanëve të kafesë, me një buzëqeshje të madhe dhe të sinqertë, përplot dashuri.
I kujtoj sytë e nënës të mbushura me lot kur e përcolli vëllain në ushtri si rezervist. Aktronte se është e guximshme, duke ia rregulluar uniformën ushtarake, e puthi dhe me një zë të dridhur i uroi fat dhe kthim të mbarë.
As fat. As kthim. As i mbarë. Im vëlla ishte njëri nga të katërt, vetura e të cilëve shkeli mbi një minë. Në shtëpi na sollën një arkivol të metaltë me një trup, ndërsa në pyetjen tonë se a është i tëri, nuk morëm përgjigje.
Kaluan tre vjet që atëherë. Tani gjithçka është qetësuar, jeta vazhdon në bashkëjetesë dhe mirëkuptim.
Fotografia e vëllait me një shirit të zi të lidhur pjerrët, qëndron e varur në murin mbi tryezë. Kur rrinim në tryezë, shikimi i tij ishte drejtuar nga ne. Shpeshherë e kuptoj nënën kur bisedon me të, thua ai është këtu, ulur pranë saj dhe e dëgjon me vëmendje. Çfarëdo që bënte, gjente ndonjë imtësirë për ta lidhur me të vdekurin. Vazdhimisht thurrte çorapë leshi, duke i bërë lara-lara me lotët e saj. U mësova. Nuk e qortoja. Vetëm e ledhatoja me butësi mbi flokët e thinjura dhe e puthja butë.
Në nder të të vdekurve, gjithmonë hanim në qetësi. Sot, në këtë të martë me borë, kur para kohe filloi pushimi dimëror, gjella me lakër e gatuar në shtëpi më hyri në vrimat e hundës.
*
Pranvera i gjelbëroi pemët dhe e ktheu laramaninë tokësore. Dje ishte festë – Ramazan.
Unë dhe Fatmiri ktheheshim nga puna. Rrëmuja e tregut nuk na lejonte të lëviznim më shpejt. Te semafori ktheu djathtas.
“Gruaja ime të ftoi të vish te ne, e di ti, festë, bakllava, kafe të pimë.”
Për herë të parë hyra në një shtëpi shqiptare. Te dera na priti një grua e vogël me një shami të lidhur me ngjyrë të kaltër të errët, nga e cila dilnin disa fije të thinjura flokësh.
“Bukurie”, tha butësisht, duke m’i kapur të dy duart. Hymë në një dhomë të vogël. Tryeza ishte e mbushur. Duke pritur kafenë, me shikim e përthithja brendësinë e dhomës dhe koloritin e të qëndisurave popullore, të cilat dominonin. Sytë m’u ndalën te një fotografi me kornizë me një djalë të ri me sy të kaltër të drejtuar nga tryeza. E njëjta fytyrë shikonte nga fotografi të shumta pa kornizë prapa xhamit të vitrinës.
“Djali ynë, i vetëm, u vra, e di ti, atëherë kur dëshmoheshin”, shpjegoi Fatmiri, me një zë dridhjen e së cilit e kontrollonte pa sukses.
Në të njëjtin çast Bukuria hyri me kafenë e përgatitur.
“Shkoi i ri, nuk na ra t’i gëzohemi.” Duart e dridhura e prishën qetësinë në dukje. Kishte dëgjuar.
“Ubavka”, emri i saj në gjuhën time. Grua e bukur, me një trishtim të vizatuar në fytyrë. Sytë e kaltër e pa shkëlqim, të mbushura me vajtim, sikur kërkojnë shpjegim për të kaluarën e dhimbshme. Ngadalë, e përkulur, u kthye dhe, duke dalë, me majën e shamisë i fshiu sytë e përlotur. Kur u kthye, në duar mbante një pëlhurë të palosur. E shtriu para syve të mi që unë të kënaqem edhe në një copë të qëndisur.
“Kaloi, por, nuk harrohet, duhet jetuar me dhimbje. Unë kështu, deri natën vonë.”
Bisedonim sikur njihemi që moti. Në detaje ma shpjegonte procesin e sajimit të një qëndisjeje. Tani unë isha nxënësja, e cila mësonte për perin e zi dhe atë të kuq, trishtimin dhe shpresën që ata simbolizojnë. Këtë herë Qëndistarja ishte Bukuria, nëna pa bir, nëna që fëmijën e vet e ngjallte me penjtë me ngjyra, nëpërmjet qëndisjes me lara që lindte në duart e saj.
“Duhet të shkoj. Nëna ime do të brengoset.”
Në portën hyrëse, para se të dal, Bukuria ma dha mbulesën e qëndisur:
“Kjo për ty, dua të ta dhuroj.”
Lotët e fshira më parë ma tkurrën barkun, por kjo më krijoi një dhembje deri në shpirt. Në të e pash fytyrën e nënës.
Dy gra, rrëfime të njëjta, trishtim i njëjtë dhe lot që dhembin njëjtë.
*
Dhjetor. Një e martë e ngrirë. Dita e fundit e punës në këtë vit kalendarik. Para se të dal nga Golfi i vjetër, nga çanta, të cilën e shtrëngoja fort për trupi, sikurse dikush do të ma rrëmbejë, i nxora çorapët e thurura të mbështjella nga nëna. Sikur e turpëruar u ktheva nga Fatmiri.
“Kjo është dhuratë për ty dhe për Bukurien. Keni të fala nga Nëna. Shpresoj se do t’i mbani, ashtu siç ne e shtrojmë çarçafin mbi tryezë.”
Dola nga vetura dhe ia tunda dorën.
*
Pashkët. Na vijnë mysafirë Bukuria dhe Fatmiri.
Pas një kohe të gjatë, një buzëqeshje e vërtetë në fytyrën e nënës.
Përkthim: Kreshnik Ajdini
Vesna Todorovska
Vesna Todorovska, ka lindur në vitin 1970 në Kumanovë, ku edhe jeton dhe punon. E suksesshme, si në planin privat, ashtu edhe në atë profesional. Një karrierë njëzetetrevjeçare e përmbushur me shumë trajnime dhe çmime me nxënësit. Diplomoi në vitin 1995 në grupin e Gjuhës Maqedonase në Fakultetin Filologjik. Shkruan prozë dhe poezi. Ky tregim është teksti i parë i shkruar që është publikuar. Shpreson se së shpejti do të publikojë një përmbledhje me poezi. Ajo që e udhëheq në jetë është mendimi “Ngjitu në mal, jo për të të parë bota, por që ti ta shohësh botën”.
ažurirano: 20/02/23
