Tena Lonçareviq
Vera mendon se i ishte dukur ashtu, kohëve të fundit drita dhe zërat po luajnë me të, sidomos kur hyn nga dielli i këtillë përcëllues në shtëpinë e errësuar. Përgjatë territ të papritur shkëlqejnë kuadrot e mbetura të shkrepura në periudhën e shkurtër të mëngjesit vetëm kur merr guximin të dalë, para sulmit të vapës verore. Që kur është vetëm, secila pamje i përzihet me ndonjë që dikur moti e ka parë, thuajse para vetes shtyen thesin në të cilin vërshojnë imazhet e thurura të së shkuarës, dhe sa njëra sa tjetra dalin jashtë dhe i kërcejnë para syve. I dorëzohet kësaj lajthitjeje, që kur ka mbetur vetëm, ditët gjithsesi i ka krejt të pakuptimta e të zbrazëta. Në mëngjes përgatit kafen, në tavolinë e vë xhezven dhe filxhanët. Vera e di se Mirosllavi më nuk është, por në atë ritual mëngjesor thuajse kjo nuk është e vërtetë, thuajse e sheh para vetes në atë heshtje të pazgjuar, në këmishën së cilës ende nuk ia ka mbërthyer pullat e sipërme, e sheh se si e fut cigaren në kamish dhe venitet në gjurmët e tymit. Biseda e largët nga rruga për një çast bëhet krejt e dallueshme, e pastaj qetësohet dhe zhbëhet, bashkë me kërcitjet e takave dhe zhurmën e makinave. Vera e ndez tranzistorin që zërat kërcitës të spikerëve të mbushin heshtjen, pastaj del në kopsht, në fustanin e shtëpisë me lule të vogla viziton dahlia dhe begonia të lulëzuara, i përkëdhel butë ndërsa i ujit.
Në fillim nuk reagon, kërcitja e hapjes së portës është fshehur në njëfarë orkestrimi të trishtë që qan nga tranzistori. Nuk reagon as ndaj thirrjes së parë të pronarit, mendon se i kanë bërë veshët, duhet t’i kenë bërë veshët. Ai zë nuk ka hyrë në kopshtin e saj, sa vjet janë bërë? I kalon nxitimthi dekadat duke u përpjekur të gjejë se kur e kishte ngritur murin dhe e kishte shkëputur përfundimisht çdo komunikim. Pas thirrjes së dytë të pronarit, i duhet të shikojë. Përkul trupin e saj të plakur prej letre deri tek ai shirit i ngushtë drite që depërton poshtë qepenit pothuajse krejt të lëshuar. Në portë, me dorën në derën gjysmë të hapur qëndron ai, Antuni. Shikon lulet e mbështetura për gardhi dhe kalon nëpër shtegun e ngushtë që të çon drejt e te tarraca dhe dera e hyrjes së shtëpisë së saj.
Po, padyshim është ai, tërheq këmbët e tij të bardha gunga-gunga në papuçe të grisura, buza e poshtme e trashë i kërcen pas çdo hapi. Ka të veshur një këmishë verore të zbërthyer, barku i fryrë ia zgjat brinjët vertikale të bluzës së bardhë nën këmishë. Është plakur që kur e ka parë herën e fundit, ato pak flokë rreth veshëve tanimë i janë thinjur, e faqet i janë varur si bulldogut anglez. Nyjet e venave të sëmura i mavijosen mbi lëkurë dylli të këmbëve, Vera është e shtangur nga përmasat e përmbytjes që po e sheh para vetes. Nuk është se nuk takohen, në ato raste të rralla kur vendos të shetisë deri në qendër, ajo duhet të kalojë nëpër kopshtin e Antunit, por në ato raste përpiqet të ecë njëtrajtshëm, me shikimin e ngulitur drejt daljes përfundimtare nga rruga. Në ato pak metra përgjatë gardhit të lartë e ndjek heshtja, kështu e di se Antuni është në kopsht, e di se ai dhe Mandica janë ngurosur, me gërshërët e ngrira kopshti në dorë presin që ajo t’u hiqet nga sytë. Njërët për të tjerët kanë pushuar së ekzistuari, e ky vendim kërkon përqendrim të plotë me rastin e çdo daljeje nga shtëpia.
Vera kujton kohën kur befasohej në ato ditët e para, pasi muri i lartë prej llamarine agoi në mexhen mes kopshteve të tyre, jo me sjelljen e Antunit, assesi (nga ai priste edhe shumë më keq), por me sjelljen e Mandicës. Në fillim i dukej se pas çdo shpërthimi të tij, supet e Mandicës i rrudheshin paksa, e kryet në ecje i futet ca milimetra më poshtë, në fillim mendonte se asaj i vinte turp nga ai, gjithsesi tërë jetën e saj punoi si sekretareshë e drejtorit gjeneral të PIK-ut, e kjo nënkupon pjekuri dhe finesë të caktuar në komunikim. Kostumet e saj prej shtofi, kaçurrelat poshtë kapelës, çanta prej lëkure dhe këpucët me taka të ulëta nuk i shkonin asessi mantelit të kaltër të Antunit si mësues i kulturës teknike, trungut të trashë të gishtit të këputur nga ndonjë fatkeqësi, dhe vikamës e cila i kapërcente lulet e Verës. I dukej se shiriti i magnetofonit me kolonën zanore të martesës së tyre do të përbëhej nga llafazania e Antunit të përcjellë me psherëtimat e herëpashershme të Mandicës. Me Mandicën dikur moti përtej gardhit i komentonte kushtet atmosferike, ia lëvdonin lulet dhe fidanët njëra-tjetrës. Kur u ngrit muri, gjërat dalëngadalë u bënë më të qarta, thuajse tani i shihte më qartë, tani kur nuk i shihte më. Mandica nuk ishte hiç më e sjellshme se i shoqi, nën jashtësinë e saj të lëmuar, të mbështjellë me cellofan fshihej e njëjta llafazani. Për një kohë shkëmbyen heshtas mirëmëngjeset, sikur aleate të marrshme, të heshtura në mes të luftës së zhurmshme të të dy bashkëshortëve, por pasi Mirosllavi i mbijetoi pikës në tru, e Mandica në takime të rastësishme e kthente kokën, Vera e kuptoi se sa ishte mashtruar.
E ja Antuni tash, pas disa dekadash heshtjeje, sillet përgjatë shtegut të saj dhe kthen kokën nëpër kopsht sikur llaskuç i cili nuk di nga të shkojë. Vera e ndien se frymëmarrja po i rëndohet, veshët i kumbojnë nga shqetësimi. Dëshiron të thotë, ik, or dreq, shporru nga këtu. Ç’kërkon ai në kopshtin e saj? Ç’kërkon nga ajo? E sheh Mirosllavin teksa del furishëm nga shtëpia, e kap Antunin për jakën e këmishës së hapur, e shtyn dhe i bërtet, zhduku. Qesh me atë pamje. Mirosllavi është dukshëm më i vogël se Antuni, koka i mbërrin mu te jaka e Antunit, e pëllëmbët thatanike nuk duken aq bindëse ashtu të shtrënguara. Buza e poshtme e Antunit i zgjatet nga habia, tërhiqet me ngathtësi, ngatërrohet dhe e humb barazpeshën. Vera e ndien se trupi po i dridhet nga e qeshura. Ajo e di se pamja që po e sheh është vetëm frut i imagjinatës së saj të vetmuar, në realitet situata nuk do të qe zhviluar ashtu, Mirosllavit duart i shërbenin vetëm për të mbajtur stilolapsin dhe cigaren, me to nuk dinte të qëronte hesape.
Vera mendoi se më e mira do të ishte ta mbyllte shtëpinë dhe ta fikte tranzistorin, e pastaj i kujtohet se është vonë për këtë punë, Antuni duhet ta ketë dëgjuar muzikën nga dritarja gjysmë e hapur, ai e di se ajo është në shtëpi. Mbase duhet lajmëruar policinë, e ç’t’u thotë? Në kopsht më ka hyrë komshiu me të cilin nuk flas tash e tridhjetë vjet? Do t’ia kishin ndërprerë telefonatën me komentin plaka e krisur… Sigurisht, dhe me një po, plaka e krisur, natyrisht se po. Po fshihet në shtëpinë e vet, po shikon nëpër qepenin gjysmë të hapur, në vend se t’i dalë përpara dhe t’i thotë të gjitha ato që i zihen brenda për krejt këto dekada, nga ajo se sa mbrapsht u duk kur nisi ta shenjtëronte shtëpinë, ai i cili fëmijëve në shkollë gati deri në pension ua këpuste kryqet nga qaforet, se si përtej gardhit pështyu në kopshtin e tyre ndërsa Mirosllavi po e hiqte simbolin ZNA SE nga porta, dhe kur dehej dhe ulërinte komunist, edhe pse me të njëjtën makinë shpesh shkonin në takime partiake. Vera mendoi se ai mur që ky e kishte ngritur megjithatë ishte gjë e mirë, e mbronte nga ky tërbim të cilin e ndiente sërish me po atë intensitet, thuajse përplasja e tyre e trishtë po fillonte pikërisht tani.
Vera vendos t’i dalë përpara Antunit, do t’ia numërojë të gjithat me radhë, le të përballet së paku njëherë me vetveten. Do t’i thotë se më së shumti ishte prekur që nuk i kishin ardhur në varrim, as ai as Mandica, thuajse Mirosllavi ishte krejt i parëndësishëm, thuajse ishte mizë praninë e së cilës përfundimisht po e hiqnin qafesh. Me ta hapur derën, ai rri ulur në kolltukun e thurur, merr frymë zëshëm thuajse ato dhjetëra hapa përgjatë shtegut në fakt i ka hipur, shumë lart dhe shumë pjerrët. Shpinën e ka kërrusur, bërrylat i ka mbështetur për gjunjët e hapur, faqet e varura i hedhin valle ndërsa i kthen drejt saj. Versioni i harxhuar, i konsumuar, i vetvetes. Vera megjithatë është plot nervozë. Fjalitë e gatshme i vlojnë në fyt, e ndien se si i hipin drejt gjuhës, do të shpërthejnë fuqishëm.
– Kafe, komshike. – Antuni mezi belbëzon.
Vera ndalet dhe përnjëherë e kupton, ai paska harruar, paska harruar se ishin fjalosur. Pranë saj rri një plak matuf mendja e përzier e të cilit ia ka çuar këmbët në dekadën e gabuar. A është e mundur të ketë harruar gjithçka? Edhe murin, edhe heshtjen, edhe urrejtjen me të cilën ia thoshin emrat njëri-tjetrit? Urrejtja e kultivuar për aq vjet u avullua sikur vesa nga begonia. Verën e kaplon një trishtim i pashpjegueshëm, i përpin të gjitha fjalitë e përgatitura plot tërbim, tashmë ato nuk kanë kuptim. Jetët e tyre të murosura përnjëherë i shfaqen siç janë përnjëmend, të vockla dhe tejet qesharake. Përpiqet ta përfytyrojë Mirosllavin në këtë tarracë, përpiqet ta vendosë pranë Antunit, por e sheh se nuk mundet, para syve i shtrihet vetëm boshllëku.
E lëshon trupin e saj plak prej letre në kolltukun e thurur pranë Antunit. Sytë i shkojnë rrotull plot frikë, duket sikur i mbyturi para se të fundoset. Vera ia vë dorën mbi dorë, përzihet lëmshi i venave të fryra dhe pikave në lëkurë.
– Çfarë të pëlqen, e ëmbël pa qumësht? – pyet.
Përkthim: Qerim Ondozi
Tena Lonçareviq
Tena Lonçareviq ka lindur në vitin 1978 në Vinkovci. Është profesoreshë e gjuhës dhe letërsisë kroate, jeton dhe punon në Zhupanja. Tekstet e saj i ka botuar në portale të ndryshme në internet dhe në revista. Në shtëpinë botuese Ogranka Matice hrvatske në Vinkovci në vitin 2020 boton përmbledhjen me tregime të shkurtra "Nijemi monolozi". E do familjen e saj, fjalët, fotografinë dhe qenin.
ažurirano: 21/02/23
