Milica Rashiq
Ia vura emrin Ina.
Nëna ime quhej Alma. Unë quhem Almina. E ajo quhet Ina.
Teksa i radhis kështu emrat tanë, më duken qesharake. Sikur ndonjë gjëegjëzë. Alma Almina Ina, almaalminaina almalminaina. Përpjekje e ngathët për të arnuar jetën me emra.
Ina nuk e kishte njohur Almën. Alma, nëna ime, vdiq në transport, buzë kufirit. Më kujtohet, dy ushtarë e mbajtën, mezi qëndronte grumbull midis njerëzve në veturën ushtarake. Ishin shumë, këta njerëz të përbaltur dhe ca më pak ushtarë të përbaltur. Ushtarët luanin me vdekjen duke na transportuar ne, të gjorëve të panjohur deri te kufiri. Dukej sikur nuk po bënin atë që po bënin, me shikime përtej kokave tona dhe ngapak anash, për të mos parë. As ne, as veten. Thuajse me shikime na largojnë, shkurtojnë kohën me të cilën na e zgjasin jetën. Deri te kufiri. E pastaj na marrin ca të tjerë.
Alma, nëna ime, thjesht lëshoi frymën. Thuajse ishte e lodhur nga gjithçka. Nuk ia zura për të madhe. Koka iu mbështet për supet e ushtarit i cili e mbante fort për bërryli. Sytë e tij tash e një kohë ishin në gjysmështizë. Dukej thuajse të dytë i mori gjumi në këmbë.
U thashë ta nxirrnin dhe ta linin pranë ndonjë peme me të dalë nga rruga dhe me t’iu afruar pyllit. Më shikuan thuajse po flisja gjuhë të huaj.
– “Por ajo është…”
“Po, është nëna ime. Por, ka vdekur. Nuk mund ta bart me vete, e për ju është barrë. Mund ta pësoni”.
Vazhdonin të mos m’i hiqnin sytë, qetas dhe lodhshëm.
“Mos e pësoni për një grua e cila tashmë ka vdekur. Hidheni”.
Alma ka faj që jam e tillë. Racionale e paskrupullt, thoshte. Duhet të jesh racionale e paskrupullt nëse dëshiron të mbijetosh. Atëbotë e dëgjoja, nënën time të vdekur, e ushtarët më dëgjuan mua. Me t’u kthyer nga rruga, u ndalëm, i fikëm dritat, pritëm disa minuta të sigurohemi se askush nuk na vjen nga pas, dhe pastaj hapëm derën.
“Prisni” – bërtita.
Iu afrova, shqeva jakën nga këmisha e saj e bardhë e ndyer dhe e futa në xhep.
“Tash mundeni”, thashë dhe ktheva shpinën.
Një kohë të gjatë nuk ia afrova hundës jakën e Almës. As nuk qava. Lotët i ruaja për kohë më të mira.
Nuk shikova derisa po e nxirrnin. Mendoj se ishin të butë sepse nuk dëgjova goditjen e trupit në tokë. Vetëm ushtarët e tillë mund të jenë tradhtarë, mendova. Kanë tepër konsideratë. Edhe pse ishte e pamundur, ndjeva erën e kalbjes e cila shumë shpejt do ta përshkonte trupin e Almës. Ende është ajo pamja e paprekur e nënës sime, ai trup që rri shtrirë në cep të pyllit, në shi, ende është ajo fytyrë e një gruaje plakë dikur të bukur. Por, ajo fytyrë ishte vetëm maskë, e trupi i saj një grumbull kockash dhe mishi të cilave shiu u ndihmon që më shpejt të shndërrohen në ushqim për tokën. Tokën e kujt, mendova në ato çaste.
**
Almaalminaina. Nganjëherë nga askund më vjen gjëegjëza, ndërsa var rrobat ose ziej drekën.
Ina, vajza ime, një kohë të gjatë nuk pyeti për luftën.
Njëherë u kthye nga shkolla me ca fletë në dorë, me buzëqeshjen nga veshi në vesh.
“Shih, mami! Mora një shpërblim”.
“Vërtet? Çfarë shpërblimi more?”
Pa fjalë ma afroi letrën dhe u mbyll në dhomë.
Ishte një tregim. Tregimi i saj. Në fakt, tregimi im. Shkruante për luftën nga e cila kishim dalë, siç shkroi ajo, si fitimtare. Ajo, e palindur dhe unë, e cila rrugës e kisha humbur nënën. Shkruante për përjetimin që kurrë nuk e pati, por e kishte konstruktuar, siç konkludova atëbotë, sipas rrëfimeve të cilat i kishte gjetur në internet. Kjo ma kujtoi Almën. Mbyllja në vete dhe fiqirimi.
Hyra në dhomën e saj, fletët i hodha mbi krevat.
“Nuk di ti ç’është lufta”.
Nuk fliste, shikimin tashmë e kishte përtokë.
“Por tregimi është i bukur”.
Për Inën, lufta ishte diçka e largët, diçka për të cilën lexohet ndërsa pihet kakao dhe hahen hurmet. Për mua, lufta është ikje e ngathët nëpër pengesa, kur nga inati hesht e për atë inatin tënd nuk ka vend në atë botë të strukur, kur nuk di nëse tashmë ke vdekur sepse diçka e këtillë nuk ndihet kur je gjallë, lutesh në vete që të kalojë shpejt e të mos ketë shumë gjak, kur mendon se në fund të gjithëve do t’u pështysh në fytyrë, të katërve. Megjithatë, kur arrin të ngrihesh në këmbë përsëri, ngadalë sepse mezi i ndien, ata tashmë kanë shkuar.
Ina kurrë nuk më pyeti kush ishte babai i saj. Mos bëj pyetje për të cilat e di se nuk kanë përgjigje, thoshte Alma, nëna ime. Nuk e di se si, por Ina e dinte këtë.
Jakës së bardhë të Almës nuk i vinte era qelb. Kur e kuptova këtë, kur më në fund e afrova te hunda, qava si shiu. Ai shi që e lagte trupin e Almës në pyll. Shpresoj ta kenë vendosur në shpinë, me fytyrë nga qielli. Së paku nuk pati varrim, mendoja sa herë që më shkonte mendja te trupi i saj i pajetë në tokë. Lufta ishte shkas, ja edhe njëfarë dobie prej saj. I urrej varrimet. Grumbull njerëzish që humbin kohën me dikë që më nuk është aty, thoshte Alma. Do t’i kishte pëlqyer që nuk ishte varrosur. Vetëm ta kenë kthyer me fytyrë nga qielli.
Jakës i vinte era livandë. Alma rriste livandë në kopsht dhe i vinte rrobat gjysmë të lagura mbi to për të marrë aromën. Kopshti ynë për këtë arsye dukej i parregulluar, thuajse qentë po i hallakatnin rrobat nëpër kaçube, por gjithmonë na vinte era livandë. Ishte kjo aromë e paharrueshme. E pastër, e pandyer. Një aromë e vetme, thoshte Alma. Nuk i pëlqenin parfumet se fusin gjithçka në to. E livanda është livandë.
Si është e mundur që dikush të mos jetë më, e aroma e tij të zgjasë? Kujtimet s’janë kurrgjë krahas aromës. Kujtimet bëhen miqësore ndërsa kalon koha. Aroma është e pamëshirshme, ajo është frymë e gjallë e trupit i cili nuk është më gjallë.
Me muaj e nuhatja aromën e livandës nga jaka e Almës, derisa u avullua.
**
Ina ende nuk më pyeste për luftën. E pastaj vendosi të studionte marrëdhëniet ndërkombëtare. Fitoi një bursë për studime jashtë vendit dhe nisi të bëhej gati për të shkuar. Edhe pse nuk e pyeta, e dija përse donte të shkonte mu atje. Sa më shumë heshtja për luftën, aq më shumë donte ta studionte, dhe atë në vendin ku ajo kishte ngjarë. Prapë s’ke për të marrë vesh asgjë fëmijë, i thosha në vetvete. Kurrë nuk ke për ta ndier aromën e luftës, andaj edhe e lashë të shkonte.
Mbrëmjen para se të nisej, hyri në dhomën time dhe hapi dollapin. Dua të marr diçka tënden, tha. Nuk dija ç’i duheshin gjërat e mia kur ka plot gjëra, disa madje i kishte lënë pa dëshirë sepse në valixhe nuk kishte më vend. Hallakatja nëpër shtëpi dhe shtiresha kinse po bëja diçka, kinse dita është sikur çdo ditë tjetër. Nuk guxonte të shihte lot të gatshëm të shpërthenin në çdo çast, vetëm nëse marr frymë thellë.
Alma, nëna ime, pa pushim hallakaste nëpër shtëpi. Hapat e saj ishin sikur muzika e pandërprerë, sikur zhurma e trenit. Tingulli i hapave të saj për mua ishte dëshmi se koha nuk ishte ndalur. Mbase edhe Ina kështu i dëgjonte hapat e mi. Kur të shkojë atje, nuk ka për t’i dëgjuar më.
“E kjo?”, tha nga thellësia e dollapit. Hyra në dhomë, e Ina qëndonte mes gjërave të bëra lëmsh e në dorë mbante jakën e Almës.
“Ç’është kjo, mami? I vjen era livandë”.
Almaalminaina almaalminaina. Qava si shiu.
Përkthim: Qerim Ondozi
Milica Rashiq
Milica Rashiq, lindi më 1989, jeton dhe punon në Nish. Ka studiuar filozofi, nganjëherë jep mësim në shkollë, përkthen nga frëngjishtja dhe anglishtja. Të shkruarit është ende ushtrim, me shpresë se do ta gjejë veten në të.
Kontakt: milicarasic89@gmail.com, Instagram: nisam.milica.rasic
ažurirano: 28/09/21
