Моника Херцег
Ако го гледаме внимателно она што се случува во мракот, ќе видиме на зглавјето од креветчето петгодишно девојче, налик на сите девојчиња, како шепоти, па потпевнува, па пак шепоти. Сувиот воздух од собата го дели со мајката и со пијаниот татко. Девојчето чувствува како големиот залак страв ѝ слегува низ грлото додека од устата молитвите ѝ излегуваат брзо како стрелба. Татко ѝ често не е дома, мама ѝ вели на сосетката дека пак отишол на боиштето. Кога ќе се врати, сенката му е поголема од него. Девојчето не го сака татко си.
Тешко е да се утврди кога првпат се случи тоа. Девојчето го памти само мракот. Таткото ја турна мајката од вратата. Неговата сила преовлада. Курво српска. Мајката на цел глас извика: „Бегај!“, а девојчето ја зеде мачката во раката и се сокри под креветот. Ќе ја чува со живот, ако ѝ дозволи да ја остави дома, така ѝ рече на мајка ѝ. Телото го сокри и го заштити помалото тело. Само биди тивко.
*
Стомакот на мајка ѝ пак почна да расте. Понекогаш слуша како мајка ѝ самата себеси си вели дека мртва мајка не може да одгледува живи деца. Избави нè од зло. Амин.
*
Ако погледнеме внимателно што се случува во мракот, ќе видиме седумгодишно девојче како изговара молитви, со шепот, во страв да не ги заборави зборовите. Ако ги заборави, нешто лошо ќе се случи. Ако ги заборави, литри мрак ќе ја поплават собата и мајката. Девојчето е невидливо. Дури и кога е ден, кога кожата ѝ ја одбива бесконечноста фотони што се струполуваат врз неа од Сонцето, и ги враќа кон туѓите очи. Но, ја одбива ли навистина таа светлината и станува ли барем видлива за некого? Или и светлината само поминува низ нејзината кожа? Така се чувствува, како нејзиното тело да е проѕирна кутија за која понекогаш не е сигурна дали воопшто е вистинска. Нека биде волјата твоја. Како на небото така и на земјата.
*
Таткото еден ден се врати од боиштето. Детето од мајчиниот стомак едно утро само потече низ нејзините нозе. Мајката рече, нека, подобро е така, нека. Таткото вели мои сте и Божји. Ги оправдува ударите пред мртвите што го посетуваат навечер полни со куршуми и шрапнели. Валкани прсти насекаде. Девојчето ги стиска очите толку силно што гледа блесоци во боја. Животот би го дал за вас, така вели татко ѝ кога најпосле ќе му се смират рацете.
„Луѓето се свињи“, вели и додека зборува со грубите прсти го раскинува уплашеното месо. Ноќта повлекува под тешките раце, а во многу утра светлината е премногу посрамотена за да го довлечка новиот почеток на денот. Во мајчините подочници нејзините мртви родители, нејзините мртви дедо и баба, среде полето босоноги паѓаат под кундаците.
Пак ли ме лажеш, курво српска?
Младите зајаци не смеат да се чепкаат, вели таткото. Инаку ги убива нивната сопствена мајка.
*
Ако гледаме внимателно што се случува во мракот, ќе видиме дека десетгодишното девојче, кое сè уште ја дели собата со татко ѝ и мајка ѝ, се плаши од лагите. Куќата што беше запалена наскоро пак ќе биде изградена, но и тогаш, години подоцна, кога ќе изговори нешто налик на лага, кога ќе премолчи, огнот во устата ќе стане неиздржлив. Потоа ќе повраќа. Телото ќе го отфрли несварливото.
Понекогаш мисли дека телото не ѝ припаѓа. Понекогаш мисли дека не е стварна. Но, не повраќа за да го победи своето тело, ги повраќа лагите што би можела да ги изговори, лагите што доаѓаат; оние што се забиваат во неа, лагите што ѝ ја распоруваат наивната кожа. Кога ќе ѝ застанат во грлото, зашто сите лаги, туѓите и сопствените, на крајот секогаш мораат да се проголтаат, тие лаги се претвораат во боцки од костени што боцкаат со денови. Потоа повраќа. Повраќа со години.
Мојот грев. Мојот грев. Мојот преголем грев.
Навечер прво се моли татко ѝ да умре. А, потоа уште еднаш, да ѝ се прости тој грев.
Таткото е богот татко. Бог на мајка ѝ, исто така. Кога дедото и бабата на мајка ѝ ги извлекле од семејната куќа минатата војна, нејзината мајка ја сокрила сосетката. Никогаш не дознале каде им се коските. Мајка ѝ вели дека човек цел живот место да живее – умира, ако не ги закопа своите блиски. Татко ѝ вели дека лошото семе останува лошо семе. Не можеш да го извадиш Србинот од човека.
Понекогаш зајачицата ги јаде своите млади, иако никој не ги допрел. Тие зајачици татко ѝ веднаш ги коле. Вели дека мајката што се нафрла на своите не е за друго, освен за убивање.
Курва српска.
*
Кога мракот приоѓа, одбивам да го именувам. Раката ме фаќа и ме држи доволно силно за да не го пронајдам тоа сеќавање, но чувствувам како раната се шири однатре. Мамо, ти ли си под сеното? Или јас сум под сеното?
*
Таткото повторно оди на пат. Вели дека извлекол и спасил од ровот петмина речиси умрени војници. Велат дека ги носел нив петмина, еден по еден, секого по пет километри. Пет дена. Тоа можеле да бидат петмина татковци, но бил еден, богот татко. Кој нема грев, прв нека фрли камен, често вели татко ѝ. Во недела сите во црква ќе ја кажуваме „Оче наш“. Мир со тебе, вели татко ми и ми ја стиска раката. Во мене мрак до грло ми ги стиснал гласните жици. Кимнувам и пуштам туѓите допири да ме умртват. Мир со вас. Мир со вас.
Кога ќе ги заврзеше на гранките на оревот, татко ми ги вадеше зајаците од крзната.
Кога мракот ќе ја потопеше собата, татко ми ме вадеше од кожата.
Мојот грев. Мојот грев. Мојот преголем грев.
На закопот на татко ми плачеа сите луѓе што го познаваа. Само мајка ми прошепоти фала богу.
*
Тело, внатре ли сум?
*
Ако го гледаме внимателно она што се случува во мракот, ќе видиме триесетгодишна жена што штотуку ја закопала мајката.
Влегувам во кадата. Во твојата када, мамо. Во која никогаш не се капеше. Насекаде има вода. Сигурна сум дека си застанала во цевките и дека сега ме потсетуваш на тоа од каде навистина доаѓам. Твојата плодова вода ја поплавува куќата за која сакам повторно да изгори, но самата мисла за оган ја потопува ледената вода што не престанува да доаѓа. Во војната ти ја запалиле куќата. Потоа татко ми го запали сето она што остана. Сега поплавата се заканува дека ќе нè удави, мене и тебе и сите твои мртви што никогаш не ги пронајде.
Прво ги тргнувам старите шампони, во секој има по нешто, ниеден празен, ниеден полн. Влегувам во кадата, влегувам во себе, влегувам и пуштам водата да го изговори сето молчење што ме стиска откако дојдов.
Тело, ме слушаш ли? Те барам. Тука ли си, тело, ме слушаш ли?
Курво српска.
Тука ли сум?
*
Ако го гледаме внимателно она што се случува во мракот, ќе видиме триесетгодишна жена што првпат мастурбирала во кадата на својата мајка и доживеала оргазам. Заплака ли? Да, долго и гласно плачеше. Светеше тогаш како првата Едисонова светилка нејзината топла внатрешност свесна колку долго, сите триесет години од својот живот, го држела телото заробено во тело.
Тело во тело. Вдишување. Издишување. Го прекопува телото, а тоа е поровко отколку што очекуваше. Очекуваше дека, по сè, ќе го пронајде каменот кој не само што ќе биде невозможно да се скрши туку и да се помрдне. Толку долго никој не доаѓаше да ја спаси. Но, мртвите сега се тука. Како мртвите зајаци, гледаат во неа.
Секогаш по татко ѝ ќе отидеше до крзната и секое крзно ќе го допреше уште еднаш, нежно како внатре да останала исплашената зајачка душа. Само биди тивко.
*
Отидов и легнав покрај гробот на татко ми. На гробот на мајка ми. Плукнав во името на татко ми. Го искорнав крстот. Со денови во селото ќе се зборува како некој пак ги сквернави гробовите на бранителите. Ќе се зборува во селото со денови каква пристојна и паметна ќерка оставил на светот, тој бог татко.
Твојот грев, твојот грев, твојот преголем грев. Не мојот, татко. Не мојот.
Мајка ми еден ден ми рече дека на пеплиштата никнуваат најотпорните билки. Поминувавме покрај куќите во кои, откако беа запалени, никој никогаш веќе не се всели. Но, стеблата се пробија. Стеблата ги пробија напуштените темели и го допреа небото.
Превод: Иван Шопов
Моника Херцег
Моника Херцег е родена во Сисак 1990. Објавила три збирки поезија и книга драмски текстови. Добитничка е на повеќе од дваесет книжевни награди, меѓу другите и наградите CEI-a Award for Young Writers и – за книгата „Ловостој“ – големата европска биенална награда European Poet of Freedom, која се доделува во Гдањск. Книгите поезија ѝ се преведени на десетина јазици. Живее и работи во Загреб. Велосипедствува, трча и танцува секогаш кога може. Води неколку книжевни проекти во склоп на Хрватското друштво на писателите и Хрватскиот ПЕН центар. Уредничка е во издавачката куќа „Фрактура“.
ažurirano: 13/03/25
