Божидар Кнежевиќ
Влегоа заедно во празното купе, а снегот остана надвор. Зрел, сериозен снег. Без светло во куќите, без куќи, без земја околу куќите. Само снег кој не престанува и станува уште посериозен. Бело. И воз кој вози низ белото. И низ црното, зашто е ноќ – и надвор и внатре. А тие двајца спијат. Сами во купето. Би можеле да бидат и сами на светот – така спијат.
Да се навистина последни луѓе во последниот воз, би заспале веднаш. Би заспале веднаш во секој случај да не беше контролата на картите и двете царини. Но штом останаа сами и кога светлото се угасна… Таков е возот – малку е воз, малку седатив.
Влегоа заедно во празното купе и седнаа до прозорецот, еден спроти друг. Без договор. Двајца крупни молчаливи луѓе кои не се познаваат, во слични капути, секој со по еден куфер, очигледно тежок, со капи на кои има знак на истиот бејзбол тим на универзитетот во Минесота. Не забележаа дека имаат исти капи. Ниту знаеја нешто за бејзболот. Но забележаа дека седнале на ист начин така што со празниот ракав се потпираа на ѕидот до прозорецот. Како да го кријат.
Имаше уште патници кои ѕиркаа во купето, но сите продолжија понатаму. Кога гледаш двајца еднораки луѓе во купе, тоа купе, некако премолчено, станува купе за еднораки и ако не си во таа категорија – продолжи. Не е тоа ни такт ни разбирање, истите тие луѓе во голема гужва би паркирале на паркинг за инвалиди. Преку веќе паркираниот инвалид. Но возот е скоро празен. (За оваа појава постои релевантно научно објаснување, но тоа објаснување, заедно со останатите, го прескокна ова купе.)
Влегоа заедно во празно купе во Белград – зашто беше празно. И седнаа молчејќи. И дури потоа го видоа празниот ракав на сопатникот. А она што го дознаа така посредно, им беше доволно да продолжат да молчат.
Две карти, втора класа, до Загреб. Кондуктерот мисли дека патуваат заедно и малку подолго ги држи нивните карти во раката, само за да ги погледне уште еднаш. Но и тој молчи. Таков е кондуктерскиот живот – на каква бизарност и да наидеш, само ги прегледуваш картите и им посакуваш среќен пат. Подоцна ќе разговара со колегите: „Стари луѓе, а се облекле исто, ко близнаци. Единствената разлика е што на едниот му фали левата, а на другиот десната рака. Седнаа, вака како јас и ти сега. Како во огледало. Ама, чувај боже некој да прозбори. Јок! Немаше такви пред војната.“
Малку после кондуктерот – царина. Една на излезот од Србија, друга на влезот во Хрватска. Исти прашања, исти одговори, доволно. Од Белград до Загреб, двајцата, еден од погреб, друг на погреб. (Такви се патниците, еднораки, стоноги, сеедно – или одат некаде, или се враќаат од некаде. Со истиот воз.) И пасошот на Србија и пасошот на Хрватска. И да, првпат ја преминуваат границата по војната. Не би ја преминале ни сега, ама тој погреб… не, не, не е баш близок роднина, но ред е. А раката ја изгубиле во војната. Секој од својата страна. И сега седат заедно во купето, се случи.
Ако воопшто мислеле да прозборат, сега сигурно нема. Непријатели.
И не прозбореа. Можеа малку да се мразат, ама не стигнаа – заспаа. И сонуваа снег. И крв во снегот. Секој својата. Еден сон со пасош на Србија, друг со пасош на Хрватска. А во двата – снег испрскан со крв. Би можеле и да ги заменат – не би забележале. Снегот е снег и научно е докажано дека паѓа од двете страни на границата. А ни крвта нема пасош.
А би можеле и да се разбудат. Наскоро ќе излезе сонцето и ноќта ќе се симне од возот. Зад неа, како отпечаток од чевел, ќе остане само малку црна валканица на снегот околу пругата. Колку да ја оспори целосната белина. Таква е зимата во рамнина – земјата овде отсекогаш некако се пробива низ снегот, како мрсна дамка. А и кога по некој снежен понеделник ќе осамне некој тежок вторник, притиснат со два метри белина (а ветерот нанесува уште два) и кога станува јасно дека земјата нема сила да се пробие одоздола низ тие четири метри и дека никој не може со каллив чевел да си застане себеси над глава, дури и тогаш, задолжително, на најголемиот намет осамнува цртеж нацртан со топла мочка. Онаа жолта, болна. Во голем формат. А како, никој не знае. Нема научно објаснување. Ни снег без флека.
Влегоа заедно во празното купе и заспаа. А сега ги буди тресење кое речиси ги соборува. Така е тоа со кочниците – малку те запираат, малку те помрднуваат. (Имаат ли кочниците научно објаснување зошто се такви? Имаат. И како почнува тоа научно објаснување – со пцовка. А така најчесто и завршува.)
Рaзбудени, излегуваат надвор. Светла, куќи, земја – ништо. Само снег. Надвор. А во купето… сега веќе можеби и ги чеша јазикот. Барем за таа пцовка. Но молчат. (Такво е молчењето – колку подолго трае, потешко престанува.)
А тогаш вратите во купето се отвораат. Црн, ситен човек со преголема торба. Држи ракавици во раката, зборува брзо и не чека многу на одговор. „Застој. Намет. Има во него… не знам. Има пет метри. Ќе им треба два дена да исчистат.“
„Поминав низ возот, сите ќе одите пеш до станицата. Има едно… не знам. Има километар.“
„А тоа ви е од војната? Па, да, гадно. Мене не ме собраа. Се криев… не знам. Две години. Не можат сите да војуваат, некој мора и да шверцува. Нели? А баш навалија: Оди, мораш, важно е да се учествува… Ко да ме праќаат на олимпијада. А кога сме веќе кај олимпијадата…“
Им ги стави ракавиците под нос.
„Службени, за следната олимпијада. Оваа зимската. Триесет евра пар.“
Тргува. А тие двајца молчат.
„Не можете да носите куфер по овој студ без ракавици. Не можете ни да ја смените раката.“
Ништо. Молчење.
„Добро, дваесет. Затоа што сте глувонеми. И ако земете двајцата. Еве ви ги тука на седиштето, па опипајте ги. Кинески се, ама квалитетни. Топли се, не пропуштаат вода, а овие олимписки кругови одозгора – тие се флуоресцентни.“
Двајцата еднораки посегнуваат во џебот, шверцерот малку се потргнува. Кога ги извлекуваат рацете од џебот, во секоја има банкнота од десет евра. Без гледање, како да ги спремиле претходно. Потоа само ги спуштаат парите на седиштето. А ги земаат ракавиците. Секој својата. (Сите сојузништва втемелени на парен број ракавици се научно објаснети. На олимписки кинески.) Шверцерот ги собира парите.
„Евроинтеграции, а? А сè по нас шверцерите. Какви луѓе. Сакате барем капи? Два модела, за слалом и велеслалом. Триесет евра една, која и да ја земете. Од тие вашите за бејзбол, ќе ви отпаднат ушите.“
Ништо. Молчење.
„Во ред, дваесет. Ама ако купите две. Тука ми се, во торбата. Да ги извадам?“
Молчење. Ништо.
„Не сакате? Добро, не сакате. Какви циции сте, можевте да патувате и со една глава. Ајде со здравје. Параолимпијци.“
Шверцерот си ја собра торбата и отиде да тргува понатаму, а двајцата еднораки луѓе повторно останаа сами во купето. Со пар ракавици. Условно гледано.
Кога ќе ја потпреш дланката на дланка, левата секогаш е огледало на десната, а десната на левата. Таквите раце се секогаш пар. Дури и кога не се во пар. И секогаш едната рака ѝ помага на другата да ја облече ракавицата.
А може и со заби.
Влегоа заедно во празното купе. Од снегот. А сега и излегоа заедно. Во снегот. И сега, заедно со останатите патници, и тие двајца, во развлечената колона се пробиваа низ снегот следејќи ја пругата како патоказ. Одат еден зад друг и молчат. Со два претешки куфера. И капи од истиот бејзбол тим (иако не знаат ништо за бејзболот). Во флуоресцентни ракавици.
Под одреден агол, и кога ќе им се преклопат силуетите, баш поради тие ракавици, на оние непосрено зад нив, двајцата им изгледаат како еден. Со два куфера. А на оние од крајот на колоната не им изгледаат ни како двајца ни како еден – тие гледаат само пар ракавици кои светат во мракот.
Наскоро ќе излезе сонцето и патниците ќе стигнат до станицата. Без воз. А на станицата ќе ги дочека друг воз. (Во верзијата за јапонскиот пазар. Овде патниците сепак ќе го почекаат возот.)
Ќе чекаат и тие двајца, заедно со останатите. Само тоа. На станицата ќе биде престудено за омраза.
А потоа повторно ќе седнат во некое празно купе. И веднаш ќе заспијат. Со ракавиците. И повторно ќе сонуваат – прво снег и зимска олимпијада, а потоа и бејзбол. Ќе се сонуваат себеси и оној другиот како седат еден до друг и заедно викаат: „Напред, Минесота!“
Превод: Иван Шопов
Божидар Кнежевиќ
Божидар Кнежевиќ (bkartartart@gmail.com) живее во Нови Сад. Се занимава со литература и со медиуми.
ažurirano: 01/02/20
