Вера Калин
Го слушам тропањето на моите прсти по старата врата исперчена пред мене. Тој живее во сниска зградурија со збрчкана фасада и слепи џамови околу чии рабови се растекува шминка од влага и мувла. Изминативе години многупати поминував покрај оваа зграда, но никогаш не влегов внатре меѓу нејзините ладни ѕидови исчкртани со пенкала и фломастери. А сега конечно сум тука, застанат на неговиот праг.
Се запрашувам дали кога ќе ме види, ќе ги препознае моите сивкави очи, скриени зад секогаш сонливите капаци, што мајка ми вели дека сум ги наследил од тато. Помислата на тато ме тера да се запрашам дали тој, ако ме гледа од некаде, би го одобрил ова. Одмавнувам со главата за да си ја истерам мислата, потсетувајќи се дека ова го правам и за него.
Зад ѕидовите се огласуваат нечии чекори. Миг потоа кваката крцнува.
„Здраво“, велам, не чекајќи жената која ми отвора докрај да си ја покаже ликата.
„Да?“, вели таа.
„Јас сум Драган“, велам, „се слушнавме во понеделникот.“
„А, вие сте“, вели и се потргнува од патот. Косата ѝ е собрана во низок реп, а развлечената блуза, со едно отшиено копче кај вратот и дамка од нешто што личи на плунка, ѝ е пуштена слободно да паѓа врз сукњата што ѝ се шири доземи. „Влезете.“
Влегуваме во тесен ходник порабен со расфрлани чевли. Тргнувам да се собујам, но таа ме спречува.
„Секако е за чистење“, ми вели.
Обуен зачекорувам по неа во другата просторија, која според она што успевам да го забележам – шпорет во ќошот, коцкеста маса со излупени ногарки, кауч со искинати перничиња и мала табуретка на која има неколку весници – заклучувам дека е дневната и кујната во едно.
„Кафе може?“, таа ме прашува, а јас, застанат пред едниот креденец на кој се поредени неколку рамки за слики околу кристален пепелник полн со ситнеж. Не одговарам. Гледам во двајцата млади сликани на својата свадба, па во истите тие озарени лица поседнати на некоја плажа со жулаво дете в прегратки, па во мажот седнат зад едно биро, со пенкало в рака. Претпоставувам дека се тие, баба и дедо. Никогаш досега не сум ги видел, ниту пак сум можел да замислам како изгледаат – мајка ми еднаш одамна ми кажа дека кога тато заминал од дома, не зел со себе ништо што ќе го потсетува на родителите или пак на детството. Тогаш ја здогледувам фотографијата преклопена на задниот дел од креденецот. Ја кревам и го гледам тато, сигурно десетгодишен, застанат пред висок маж со заоблен стомак кој, така си претпоставувам, мора да е дедо. Обајцата се смеат, додека во рацете држат голема риба, сѐ уште закачена на јадица.
„Така ја најдов“, ми вели жената која застанала до мене, а јас не сум ја забележал. „Не е моја работа, па ја оставив.“
„Како е тој?“, прашувам.
Таа ги крева рамењата.
„Сакаш сега да го видиш или прво да пиеме кафе?“, ми вели.
Чувствувам како врз она место каде што отсекогаш мислев дека се наоѓа душата, ми се налепува тежина како густа смола.
„Сеедно“, велам, но жената забележува дека сакам побрзо да го завршам она за кое дојдов, па изустува едно „ајде“ и ме води во другата соба.
Вратата од собата крцнува.
„Спиеш?“, прашува жената, ѕиркајќи низ процепот. Оттаму место одговор се слуша офкање. „Имаш гости“, вели таа и се врти кон мене. „Влези си“, ми вели. „Ако нешто треба, викај.“
Кимнувам и почекувам да замине пред неколкупати да вдишам и да влезам во собата. Внатре е темно, сончевината одвај да влегува низ неколкуте дупчиња кои ги шараат спуштените ролетни. Мириса на застоен здив, на пот и лекови. Го здогледувам креветот под џамот и мигум чувствувам како смолата сѐ повеќе ми се тегне врз душата.
Се приближувам поблиску и седнувам на работ, веднаш до ковчестото тело завиено во истуткани чаршафи. Раката ми трепери додека ја положувам врз дамкосаната старечка дамка која ѕирка од под нив.
Тој ги отвора очите. Во нив го забележувам истото сивило залулано во колевка исплетена од замрсени трепки што излегуваат од длабоки, полуспуштени капаци. За момент ми се чини дека гледам во очите на тато, во кои додека беше жив можев да го видам одразот на целиот свет.
„Здраво, дедо“, успевам да проговорам.
Веѓите му се свиткуваат врз челото, во изненада, во радост, во што и да е, не успевам да проценам, ама си помислувам дека тоа мора да е олеснување што некој конечно дошол да го посети, после толку години отцепеност и толку години самување.
„Добро изгледаш“, го лажам, претпоставувајќи дека поминало долго време откако застанал пред огледало и си го пресретнал погледот, истобоен како оној со кој сега го препокривам.
„А јас? Бајаги сум пораснат, нели?“, велам, веднаш сфаќајќи колку глупаво звучам пред тој човек што никогаш не ме видел, што не знам ни дали бил свесен за моето постоење пред овој ден. Не знам што точно се случило, зашто мајка ми не сака многу да ми раскажува, а и јас не сакам многу да ја прашувам, ама знам дека дедо прво се налутил зашто тато не сакал да војува, „нема да тепам луѓе што до вчера ми биле другари“, така рекол, и кога дедо почнал да негодува, тато си ги собрал парталите и заминал. Кога војната завршила, тато се обидел да се врати дома, ама дедо не му отворил, зашто уште толку се налутил што овој зел за жена девојка од непријателската страна, и тоа од друга вера. Мајка ми ми кажа дека извиците на баба што врискала по сина си од зад заклучената врата долго го следеле тато во соништата.
„Скоро ќе завршам факултет“, велам. „Па ајде, следно доаѓање те носам негде заедно да прославиме. Можеме и по риби да одиме ако сакаш.“
Устата на дедо се помрднува. Ја отвора, но од неа се тегне само исцедок од тешки здивови. Мислејќи си дека сака нешто да каже, а тешко му е да зборува гласно, се поместувам понагоре и се наведнувам пред неговото лице. Усните на дедо се собираат уште толку и за момент ми изгледа дека ќе се насмевне, но место тоа, само миг потоа ја чувствувам неговата плуканица како ми се слева по образот.
Му ја отпуштам дланката и со треперливите прсти си го допирам лицето во неверување. Прстите ми пропаѓаат во пената од насобран гнев.
Гледам во дедо. Устата му е сѐ уште збрчкана, а меѓу очите му се вгнездила лутина.
„Се надевав дека нема да биде вака“, велам и ги кревам рамењата. „Само сакав да ти кажам дека сме добро. Мама те поздрави и ти посака побрзо да оздравиш.“
Дедо не зборува, само се мршти и трепка, со клепките ги покрива и открива сувите очи.
„Мое беше да пробам“, со горчина се насмевнувам и станувам од креветот.
Пред да излезам, се вртам зад себе и уште еднаш погледнувам во неговото тело налегнато во ќошот од собата.
„Што и да направиш, ти си ми дедо и јас те сакам и тоа нема ништо да го смени“, велам. „Нема да доаѓам пак“, додавам. „Ама сакам тоа да го знаеш.“
Ми се причинува дека ги слушам неговите црнила како напукнуваат низ една тешка издишка. Ама не можам да бидам сигурен дека е вистина така.
Излегувам од собата и ја затворам вратата зад себе.
Жената која ме пречека се вртка околу шпоретот и прави ручек.
„Толку?“, ми вели штом влегувам во дневната.
„Ми испадна нешто, велам, морам да одам.“
„Ни кафе не испивме.“
„Ќе дојдам другпат“, велам, а таа ми се усмевнува, не насетувајќи ја мојата лага.
„Да ти дадам чадор, заврна“, ми вели и некаде заминува.
Додека таа разбарува, застанувам пред креденецот и се загледувам во тој замрзнат момент среќа, зачуван во двете насмевки раширени над позинатата уста од рибата на јадица. Без двапати да размислам, слушајќи ги нејзините чекори, ја земам сликата, ја ставам под појасот и ја покривам со кошулата.
„Еве“, ми вели таа и ми подава еден полуискршен црн чадор.
„Фала“, велам, ѝ ја подавам раката да се ракуваме и излегувам од тоа место без сончевина.
Кога стигнувам дома, ја начекувам мајка ми како ја мести трпезата. Одам да ја преслечам кошулата и да си го исплавам лицето пред да седнам на столот спроти неа.
„Кај беше?“, ме прашува.
Молчам, несигурен дали да ѝ кажам. Мајка ми цел живот се обвинува за одлуката на тато, иако кога беше жив, тој постојано ѝ повторуваше дека не е нејзина вина. Ми се чини дека најголемиот удар го доживеа кога им се јави да ги викне на погребот, а дедо без да ја дослуша ѝ ја спушти слушалката.
„Бев кај дедо“, ѝ велам сепак, ставајќи си супа во чинијата.
Лажицата ѝ се лизга од растреперената рака и заѕангарува врз масата.
„Кај дедо ти?“, повторува, како да сака да се осигура дека ја зборувам вистината.
Ја извлекувам сликата од под појасот и ја спуштам на масата пред неа.
„Те поздрави“, ѝ велам. „Ми рече дека му е жал.“
На мајка ми забрзано и зашиштува воздухот низ ноздрите. Ја позема рамката во дланките и гледа во неа.
„Дедо ти ти ја даде?“, вели, со зениците затскриени зад прекривка од солзавина.
„Да“, велам.
Таа станува, застанува пред полицата до телевизорот и ја става рамката веднаш до онаа од мојата матура. Некое време стои така и со солзниот поглед го милува лицето на тато на сликата. Потем се врти накај мене, а меѓу образите, како ѕвезда што паѓа, ѝ проблеснува мала усмевка, и со таа меко закривена линија мигум исцртува скица од мојата замисла за среќа.
Понекогаш, си велам, подобро е човек да ја премолчи вистината. Особено ако тој молк ја заврши таа стара битка што не е моја да ја водам.
А повеќе не е ниту нејзина.
Вера Калин
(1994) е македонски романописец и раскажувач. Добитник е на наградите за краток расказ на весникот „Нова Македонија“ (2013) и „Живко Чинго“ (2014). Нејзините текстови се преведени на бугарски, англиски, српскохрватски и албански јазик и се објавени во неколку книжевни збирки и списанија. Автор е на романот „Бездомникот со златен часовник“ (2015) и на збирката раскази „Ловци на светулки“ (2016). Неодамна стана добитник на државната награда од НУБ „Св. Климент Охридски“ за најчитан автор во земјата за 2016 година.
Контакт: verakalinn@gmail.com, https://www.facebook.com/verakalinn, https://twitter.com/verakalinn, https://mk.linkedin.com/in/verakalinn
ažurirano: 31/01/20
