Срѓан Миљевиќ
„Ајде, Сараево!“, повика Мајсторот, вртејќи го воланот надесно за да влезе на колосекот. Среќко веќе долго беше буден и подготвен веднаш по излегувањето од автобусот да отрча во тоалет. Од малечок се навикна да трпи и да ги чека паузите за мочање. Мајсторот ноќеска виде дека сите патници спијат, па без пауза, само продолжи накај Сараево и така стигна пола саат порано. Ете колку време се заштедува кога се игнорираат физиолошките потреби. Често во овие автобуси се чувствуваше како да е на целовечерен концерт за гастарбајтери, па и овој пат на станицата од радиото го поздрави: „Успео сам у животууууу, тако мисле свиииииии“. „Фала ви многу“, му рече на Мајсторот, кој, и без да го погледне, запеа: „’А где си ми тиииииииии’[1]. Ај, здраво!“
Тажно е кога некаде ќе стигнеш, а никој нема да те дочека.
Во редот за веце размислуваше за тоа како времето целосно поинаку му тече на тој внатре и на овој што надвор нестрпливо чека. Слично е и со животот. Тој што живее ништо не чека, а овој што чека не живее.
Стигнав, ќе се јавам после од станот, напиша и притисна: Send to Vanja.
Имам доволно години за да не се залажувам дека престојот овде ќе ми донесе некоја промена. Премногу се опуштив. Дури и мачката ми е предебела зашто се сожалувам кога ќе видам дека е гладна. А цело време е гладна, како што мене цело време ми се пуши цигара. И после таа јаде гулаш, а јас палам. Кога ќе размислам подобро, од сè на светот ги имам тие цигари, мачката, станот и… мајчиниот гроб. Добро, и широка душа, така ме зеза Вања, ама тоа и е веројатно поентата на животот.
Само што тргна, го запре семафорот. Почувствува како веќе се јавува познатото чувство во градов. Не можеше уште еднаш да не помисли дека кој било од луѓето околу него би можело да биде Тој.
Не го сакам немирот што го чувствувам овде, ама ебимумајката. Цел месец платена резиденција е баш голема работа, па макар да пишувам и само за тој немир.
На раскрсницата кај Собранието го почувствува погледот на дебелкавата жена од другата страна на улицата. Кога им се сретнаа погледите, јасно можеше да ја види избезуменоста на нејзиното лице. Само што изговори: „Ист Не…“, помина автомобил, ја пресече таа една буква: „…ад“.
Пред да стигне да се запраша што всушност се случи, која е женава и со кого го има помешано, виде дека некој му мавта. Тоа беше сопственикот на станот во кој ќе ја помине резиденцијата. Досега разменија неколку пораки заради организацијата, и не му падна на памет дека Самир не е некој дедичко, туку згоден младич.
„Ш’о има, добар ли си?“ Му ја подаде раката, па продолжи: „Станот е, еве, нема ни две минути одовде, ти треба ли помош со куферите?“
„Добар сум, добар“, збунето одговори. Како не го гуглав ликов претходно? Му се допадна кадравата коса на Самир, а неговиот љубопитен, по малку ѓаволест поглед, веќе го правеше нервозен. Кај отиде женана?, веднаш му мина низ глава, ама Самир потполно го обзеде. Сакаше момци со убави заби и убава насмевка. Лицето на Самир изгледаше како секогаш да се смешка, иако забите му беа лоши. Веќе од порано Среќко имаше чуено дека на децата од војната забите им се со лош квалитет зашто, додека растеле, им фалеле витамини.
Му го покажа убавиот, сончев стан во самиот центар, а потоа рече дека ќе сврати вечерта да донесе уште една постелнина, да има да менува. „Ајде, сврати на вино“, додаде Среќко, „да си поприкажеме малку“. Кога си отиде Самир, се фрли на креветот и, пред да го фати дремка, запиша:
Баш чуден ден. Денес ме здогледа една жена и запрепастено изговори некое муслиманско име, не го разбрав… Неад, Ведад, Неџад, така нешто, стварно не знам, иако можеби најмногу звучеше како Неџад. Изгледаше како да видела дух, ама наиде Самир и со своите радосни очиња потполно ми ги тргна мислите од неа. Леле, само да не се вљубам!
Се вљуби истата вечер.
Пиеја вино и многу разговараа. Како што се празнеше шишето, Среќко сè помалку се фокусираше на разговорот, а сè повеќе на Самировите очи. Беше наставник по физика во основно училиште, станот што сега го рента го купил на кредит и му се радува на денот кога ќе го отплати и ќе се отсели од родителскиот дом. Сепак е на прагот од четириесеттата. Среќко го радуваше фактот дека распустот само што почнал и дека Самир ништо не мора. Кога го праша каков му е планот за утре, Среќко речиси несвесно изговори: „О том ботом“. Заемната смеа ја прекина Самир во еден миг, кога го исклучи радиото, му пријде и му рече: „Ми пречи музиката. Сакам да чујам како дишеш“, а потоа го бакна.
Овој е поинаков. Кога му реков дека… Се прекина самиот себе зашто виде каде му одат мислите. Ќе се завози, ако веќе не се завозил. Ама, доцна… Си вети дека ќе одмори од емотивни турбуленции. Запознавањето на момчето досега само го празнеше. Ама, овој е поинаков, пак истата мисла. Како за само неколку часа успеа да ми се вовлече под кожа? Беше поднапиен, ама се сеќава дека во еден миг, гледајќи во левото око на Самир, помисли дека го сака. Впрочем, војна почнува преку ноќ, зошто не и љубовта?!
Следните денови Среќко велеше дека за пишување е најважно искуството и потполно му се предаде на Самир.
Една таква љубовна вечер легнаа прегрнати и двајцата подолго молчеа. Таман кога сакаше да го праша Самир каде е и за што размислува, овој го претрка:
„Има ли нешто поради што се каеш?“
„На мајка ми никогаш не ѝ реков: Извини“.
„Зошто?“
„Се налутив кога ми рече дека е силувана во војната. Идиот мал.“
Самир со двете раце го привлече во прегратка.
Колку е убаво кога некому си му битен.
„А што се случило?“, нежно праша Самир.
Среќко гледаше во една точка на плафонот некое време, а потоа почна:
„Мама на дваесет години до уши се вљубила во лик од Мостар и набрзо се преселила кај него. Уште побрзо почнала војната, тој мобилизиран, исчезнал без трага и глас. Кутра мама успеала да дојде до Сараево кај некои роднини. И потоа еден ден упаднале… врска немам… ми спомнуваше некакви комшивки, биле сите заедно кога упаднала цела група. Не се сеќава на ништо, освен дека една недела подоцна дошла до Србија.“
„А ти?“
„Што јас?“
„Па затруднила ли со мостарецот?“
„Не. Ме родила точно девет месеци по силувањето. Еве, сега беше година откако умре. На смртна постела ми рече: ‘Сине, немој никогаш никого да мразиш. Омразата и љубовта не одат рака под рака. Вљубените не фрлаат бомби’.“
Помолчи, па додаде: „Ете, затоа не сакам да доаѓам овде. Одам наоколу и се прашувам кој би можел да ми биде татко.“
„Значи, ти си пола-пола“, се пошегува Самир.
Долго молчеа, а потоа тивко изговори: „Извини“ и склопчениот Среќко го бакна во темето.
„Што ми се извинуваш сега ти мене?“
„Па, не знам, можеби и треба.“
Не пишувам веќе неколку дена зашто – живеам. По цел ден уживаме во нежностите и разговорите. Ни секунда не ми е досаден, еве веќе десет дена, а тоа никогаш претходно се нема случено. Често самиот себе не можам да се поднесам, а камоли некого друг, и тоа дваесет и четири часа. Кога ќе помислам на пишувањето, тоа сега ми доаѓа како обид на животот. Не можам да не се запрашам дали пишуваат само очајните, зашто јас овие денови ни буква не напишав од убавини.
„Сакаш да го бараме? Знаеш ли нешто за него? Можеби тоа би те смирило.“
„Смирило… Колку убав збор е тоа, сфаќаш ли? С-мир-и-ло. Одвело во мир. Си забележал ли дека овде сите велат ‘по војната’, а никој ‘кога почна мирот’?“, изговори, изморен, па заспа на рамото на Самир.
Веќе не пишувам за немирот, туку за Самир. Сепак, мама имаше право кога ми го даде името.
Поминаа веќе точно две недели од сараевската романса. Самир утрината свари кафе, а Среќко запиша: Дури синоќа, кога сфатив дека заборавам на тоа чувство додека зборувам со Самир, ми падна напамет неговото име. Са-мир. И ми донесе мир. Вања ме праша како ни е и дали се привикнуваме на разликите. На пример, нему му е забавно да ме гледа кога си ги мијам забите, т.е. предните заби. Вели дека правам смешен израз на лицето и толку е слатко да го гледа човек кога ќе се засркне од смеење, што забите ги мијам почесто и подолго од кога било порано. Обожавам кога ќе го насмеам. Тој, на пример, не може да си го дофати грбот кога се тушира, а јас можам. Гледаш, мене тоа некогаш ми беше битно. Чувствував дека никој не ми треба зашто можам самиот себеси да си го измијам грбот, ама тоа сепак не беше доволно да се преболи самотијата. Кога му го раскажав тоа, се смееше неколку минути…
Тогаш Самир го донесе кафето в кревет и рече: „Денес те носам на едно место.“
Чудно е како спокојот понекогаш се крие зад местата на болката. Баш е убаво кога имаш некого да ти свари кафе.
Денот беше сончев, Самир рече дека до локацијата на изненадувањето нема да им требаат повеќе од дваесет минути лесна прошетка. Одеднаш пред нив се прикажа дебелкавата жена. Овој пат не исчезна, туку со ококорени очи викна: „Конечно те најдов! Ми избега минатиот пат, оттогаш не спијам. А сега фино да ми кажеш: кој си ти и зошто си плукнат мој Ненад покоен?“
Превод: Ѓоко Здравески
[1] „Успеав во животот, така мислат сите… А каде си ми ти?“, стихови од песна на Џеј Рамадановски (заб. на прев.).
Срѓан Миљевиќ
Срѓан Миљевиќ (1985) е дипломиран филолог по Општа книжевност и теорија на книжевноста и мастерменаџер во културата. Ангажиран е на проекти од областа на човековите права и помирувањето. Неговите раскази се наградувани на регионалните конкурси во Загреб, Бања Лука, Белград, Ниш... Расказот "Јас, џелат" е награден со втора награда на Фестивалот за европски расказ 2017. На проектот Write the Change за млади од регионот бил ментор за креативно пишување. Првата збирка раскази "На сите ни е првпат" ја објавува 2019 година. Живее и работи во Белград.
ažurirano: 24/03/25
