Сандра Цвитковиќ
На трети во месецот свибањ[1] или мај Тато одлучи да се вратиме. На Мама ѝ се раширија зениците, наликуваа на зениците по првиот џоинт кој го смотав во дворот на куќата на Баба. Сестра ми од шок ја испушти чинијата со овесни снегулки која произведе остар звук во допир со валканосивите плочки. Уште од она време секој поостар звук ме потсетува на пукање. Кога го слушнав првиот истрел во ’91, Тато со брзина на молња ме фати за рака и потрча кон подрумот, Мама и Сестра ми веќе беа долу.
Се сеќавам како брадата на Тато почнуваше да се тресе истата секунда кога во далечина ќе се чуеја тенкови.
„Само ако видам дека нешто оди на лошо, ние четворица одиме под шахтата! Само така можат да нè спасат!“
Сепак не моравме да одиме во шахтата, но затоа ребрата на Тато мораа под пендрек, зашто од страв, освен на името, не можеше да се сети ни на датумот на раѓање. Мама, Сестра ми и јас го гледавме Тато како пелтечи, без сила да кажеме што било, што поради шок, што поради страв од луѓето кои до вчера не постоеја.
Тато доби пендрек по ребрата, а јас добив воспаление на белите дробови. Тој и Мама се согласија таа да ме одведе на доктор, сметајќи дека нема да ги тепаат жените.
И сега мислам дека пораснав во оној миг кога исплашена влегов во градскиот автобус.
Седнавме на првите слободни места кои ги видовме. Ги почувствував похотните погледи на немилосрдните војници насочени кон Мама, мочката на девојчето кое се помоча од страв, стравот во рацете на старицата која седеше до мене. Од војничките чизми кои извалкале со кал бели девојчински фустани, од крвавиот нож кој некој го фрлил во корпата за отпадоци, од урнатите излози на стоковните куќи. Насекаде околу мене само страв.
Кога стигнавме во болницата, медицинската сестра ѝ пријде на Мама и ѝ шепна дека ќе ни мавнат со рака кога ќе ни дојде ред да влеземе.
„Има премногу ранети, госпоѓо! Премногу ожалостени семејства. Се плашам од реакцијата кога ќе го чујат вашето име и презиме!“, рече сестрата, проголтувајќи ја истата кнедла која моите родители веќе со години ја делат при оброкот.
Кога стигнавме дома, Тато и помалата Сестра веќе се пакуваа. Ја гледав Сестра ми како го облекува своето Бебе Ќелавко.
„Така. Сега нема да настинеш каде и да одиме…“
Следното утро ме разбуди тропање на вратата. Мама отвори, а се појавија три глави и неколку ковчези. Никој не рече ништо. Момчето дојде до мене и Сестра ми и ни даде џамлии. Јас ја зедов модроцрвената, тие денови ги распознавав само тие тонови, а нему му ја подарив хартиената банкнота која ја најдов на улица.
Чекоревме молчејќи до игралиштето, јас до Тато, Сестра ми до Мама. На игралиштето немаше автобуси како што вети Мама, туку правливи камиони кои требаше да ги примат сите тие сиви погледи околу нас, вклучувајќи ги и нашите.
Додека чекавме на ред да влеземе во камионот, еден војник го истргна Бебето од рацете на Сестра ми и го фрли на земја. Мама ја крена Сестра ми од страв дека ќе се расплаче и со тоа ќе го налути војникот. Ѝ шепна: „Наскоро ќе добиеш ново Бебе, а немој да се плашиш за Ќелавко. Има уште девојчиња кои шетаат овде, некое ќе го земе.“
Знам дека не ја утеши, ништо не можеше да ја утеши. Дури и да можеше некој од нас да смогне сила и да ја земе куклата од подот, тоа веќе не беше онаа кукла која толку се спремаше за пат.
Поминавме долг пат со тој камион, а единственото за што размислував беше да ги соблечам деветте пара гаќи кои ги навлеков на себе, зашто ми стануваше многу жешко. Ми беше жал да ја оставам новата облека која Сосетката ни ја прошверцува од Германија. Таа не мораше да бега и плачеше зашто ние бегавме.
Тато рече дека овој пат го носиме само најнужното, зашто прво сака да разговара со луѓето што живеат таму.
Цел пат размислував како Тато и Мама се чувствуваат сега. Им надоаѓаат ли глетки од верандата или се сеќаваат како порано имавме повеќе празници отколку сега. Додека се приближувавме до нашата куќа, се чувствував како кога Тато првпат ми купи шеќерна волна од старецот кој немаше лева рака, но ја имаше најшироката насмевка која некогаш сум ја видела.
Малку се натажив кога ги видов трговските центри на местото каде некогаш имаше бари по кои скокавме и собиравме шишиња, кои подоцна ги носевме во фабриката и за нив добивавме овошен сок и по некоe слаткo. Сестра ми секогаш добиваше повеќе од нас останатите зашто беше најмала, но ние постарите ги делевме на еднакви делови.
Кога стигнавме, сите освен мене се трудеа да ја скријат нелагодноста која ја чувствуваа; јас се трудев да го скријам стравот од она што допрва треба да уследи, од уште едно тропање, од уште еден звук. Вратата ја отвори жена која веднаш ја препознав. Тоа беше истата онаа Жена која пред неколку години стоеше каде што ние стоиме сега. Со Маж и Дете.
Кога влеговме, единственото ново што го забележав беа фотографиите, сè останато беше исто.
На ѕидот висеше фотографија од Жената, Мажот и Детето пред куќата, но не нашата, туку некоја друга, убава, но не на начин на кој беше нашата.
„Тоа беше нашата куќа“, рече Жената со тон кој го трогна Тато, а предизвика нелагодност кај нејзиниот Маж.
Седевме едни покрај други, иако јас сакав да легнам во скутот на Мама како некогаш, или да направам свеќа во фотелјата.
Жената накратко отиде во другата соба, која некогаш беше моја и на Сестра ми и се врати со кукла. Со куклата на Сестра ми, во истата облека во која тргна на пат. Мама тогаш се расплака, а Жената ѝ рече дека ја нашла истата вечер кога си заминавме. Шеташе по игралиштето со Мажот, ги мачеше несоница таа вечер. Повторно го видов оној поглед на Сестра ми кој не сум го видела од денот кога ѝ ја зедоа куклата. Ја прегрна Жената и ѝ се заблагодари, додека со ракавот поминуваше преку подочниците.
Во моментот кога завладеа тишина, Тато го зеде весникот од масата на која пишуваше:
„Деведесет и втора денес.“
А потоа рече: „Така е и со музиката. Ако музиката е весела, не е важно што текстот е тажен, ќе станете да играте. Ако музиката е бавна, плачлива, нема толку весели зборови поради кои нешто во вас би заиграло.“
„Туку, имате ли гитара?“, го праша Тато Детето.
Детето со срамежлива насмевка рече дека имаат.
Превод: Иван Шопов
[1] Свибањ – хрватски назив за месецот мај (заб. прев)
Сандра Цвитковиќ
Сандра Цвитковиќ (1992) во моментов живее во Мостар. Завршила преддипломски студии по хрватски и англиски јазик и книжевност на Филозофскиот факултет во Мостар, а оваа година ги завршува дипломските студии. Пишува поезија и патописи, а бегството од рутината и стеснетите видици ги лечи со патувања.
ažurirano: 01/02/20
